معماری ایرانی شیدرخ تراول |جاذبه های فرهنگی و معماری ایران

ساباط,معماری ایرانی,ساباط یزدساباط,معماری ایرانی,ساباط یزد

ساباط ، معجزه معماری اصیل ایرانی

اقلیم ایران زمین همواره دلیلی بود که نیاکان باهوش و با فراست این سرزمین به دنبال ابداع روشهای جدید معماری برای راحتی خود متناسب با آب و هوای منطقه خود باشند و به دنبال آن عناصر معماری بی نظیری را ابداع می کردند که همه آنها نشانی از هوش و تفکر مهندسی ایرانیان است. کویر مرکزی ایران به دلیل آب و هوای گرم و خشک، در طول تاریخ شاهد معماری متفاوتی بوده است از خانه های خشتی تا بادگیرهایی که فضای داخل خانه ها را به طرز شگفت آوری خنک میکردند. یکی دیگر از ساختارهای معماری اصیل ایران که مختص شهرهای کویری می باشد ساباط است. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره این شاهکار معماری ایرانی بیشتر بدانیم. ساباط چیست؟ ساباط معبری دالان مانند و مسقف است که در مسیرهای طولانی بالای سر رهگذران قرار می گیرد و مانع از تابش آفتاب می شود. این ساختار معماری بیشتر در شهرهای کویری و گرمسیری ایران استفاده می شود و نمونه های ان در شهرهای یزد، اصفهان، کرمان، دزفول و.. دیده می شود. در واقع ساباط ها میان دو بخش کوچه، ارتباط برقرار می کنند. معنای واژه ساباط چیست؟ واژه ساباط در زبان پارسی دارای ریشه کهن است. ساباط از دو بخش سا + باط تشکیل شده: " سا " به معنای آسایش و " باط " به معنای ساختمان، آبادی و سازه است. در نتیجه ساباط یعنی سازه ای که با هدف آسایش و رفاه بیشتر برای مردم و رهگذران ساخته شده است. همچنین گفته می شود ساباط از واژه سایه باد گرفته شده است زیرا این بنا سایه و باد را برای مردم در گرمای تابستان فراهم می کند. کاربرد سابط چیست؟ ساباط ها به دو شکل طراحی و ساخته می شدند. در نوع اول، سقف حالت صاف داشته و تیرهایی از جنس حصیر یا چوب برای ساخت سقف مسطح استفاده می شده، در نوع دوم، ساباط به شکل طاقی و گنبدی ساخته می شد تا وزن سقف را از طریق ستون ها و دیوارها به زمین منتقل کنند. چنین عملکردی از این سازه به انتقال فشار زلزله به زمین هم کمک می کرده و مانع تخریب بناها و ساختمان ها می شده است. ساختار نیمه بسته ساباط هم باعث کوران باد در فضای آن بوده و هوایی خنک و دلنشین ایجاد می کرده است، به همین دلیل در بیشتر نقاط گرمسیری ایران شاهد وجود ساباط ها هستیم. از دیگر ویژگی های مهم ساباط ، کارکرد مثبت آن از لحاظ امنیتی است زیرا به دلیل ارتفاع کم آنها، امکان عبور سواران اسب ممکن نبود و راهزنان و مهاجمان امکان عبور از از این محله ها را نداشتند. ساباط همچنین محلی برای سنگر گرفتن و شلیک به سمت مهاجمان نیز بوده و دید خوبی که از ان به کوچه وجود داشته سبب تشدید امنیت و از بین رفتن نقاط کور می شده است. عده ای معتقدند که یکی از دلایل ساخت ساباط این بوده که رهگذر هنگام عبور سر خود را پایین گرفته و در نتیجه نوعی فروتنی و تواضع در رفتار به وجود می آمده. از دیگر کارکردهای فرهنگی و اجتماعی ساباط، جمع شدن و صحبت کردن اهالی محل در زیر سایه آن بوده است. در چه مناطقی از ایران ساباط ساخته می شده است؟ یکی از شهرهای جنوبی ایران که به دلیل شرایط آب و هوایی، ساخت ساباط در آنجا رایج بوده، شهر دزفول است. دزفولی ها به ساباط، سعبات نیز می گویند. ساباط زرشناس یکی از ساباط های زیبای بافت قدیم دزفول می باشد که در کوچه هفت پر در دل بافت تاریخی دزفول قرار دارد. از دیگر شهرهای ایران که ساخت ساباط در آن رواج داشته، شهر یزد است. ساباط بازار خان در یزد از نمونه های ساباط های قدیمی این شهر است. در شهرهای اطراف یزد همچون میبد، اصفهک و روستاهای طبس نیز ساباط ها استفاده می شدند. در استان اصفهان نیز نمونه هایی از ساباط ها وجود دارد. در منطقه نوش آباد، اولین ساباط اصفهان که یک بنای خشت و گلی است در دشت اقبالیه شناسایی و مستندنگاری شده است. سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول مطالب مرتبط و خواندنی امروز: آشنایی با تار ایرانی از ساز تنبور چه می دانید؟

ادامه

مقرنس

معماری اصیل ایرانی به دلیل زیبایی و ظرافت منحصربفرد، محاسبات دقیق و کاربردی قبل از ساخت، طراحی و خلاقیت هنرمندان و معماران ایرانی همواره زبانزد جهانیان بوده است. بناهای سنتی و اصیل ایرانی با عناصر معماری اصیل ایرانی ساخته و تزیین می شدند که هرکدام در نوع خود شگفت آور است. در این مطلب از شیدرخ تراول میخواهیم درباره یکی از عناصر معماری سنتی و اصیل ایران صحبت کنیم که استفاده از آن در فضاها بسیار چشم نواز و شگفت انگیز است. هنر مقرنس کاری که بیشتر در بناهایی چون مساجد و آرامگاه ها دیده می شود. مقرنس چیست؟ مقرنس یا آهوپای یکی از عناصر تزئینی معماری ایرانی است. نوعی تزیین با فرورفتگی ها و برجستگی ها با نظم و قاعده که به لانه زنبور شباعت دارد. در واقع مقرنس نوعی تجسم سه‌بعدی و برجسته نقش‌های هندسی و گره‌چینی‌های معماری و هنر اسلامی است. از هنر مقرنس کاری بیشتر در آرامگاهها، مساجد، گنبدها و ایوان ها استفاده می شد. پیشینه مقرنس کاری آغاز به جود آمدن هنر مقرنس کاری را می توان از دوران باستان، در بناهای هخامنشی همچون کعبه زرتشت، آتشکده پاسارگاد، آرامگاه داریوش مشاهده کرد. در دوران اسلامی تاریخچه مقرنس کاری به دوران سامانیان برمیگردد زمانی که از الگوهای هندسی منظم در پوشش فضاهای مدور استفاده می شد و بناهای پراکنده ای با تزئین مقرنس را می توان مشاهده کرد . در معماری سلجوقی این الگوها برای پوشش دهانه های طاق های دایره ای وار استفاده شده که تأثیر مهمی در توسعه مقرنس کاری داشته است این عنصر تزئینی در معماری باستان و نیز معماری سنتی و اسلامی ایران از جایگاه والایی برخوردار است؛ و در نوع خود نمایشی از هنر استادکاران فن به شمار می آید.. قدیمی ترین نمونه های تزیینات مقرنس کاری از قرن چهارم هجری به بعد در بناهایی با معماری ایرانی اسلامی به کار رفته اما از قرن پنجم هجری به اوج خود رسیده است. در دوره تیموری هم هنوز از این سبک تزئینی استفاده می شد و گاها برای تزیین سطح زیرین مقرنس، از کاشی و موزاییک استفاده می شد. نمونه های مقرنس این دوران را می توان در بناهایی چون مسجد گوهرشاد و مسجد کبود مشاهده کرد. در زمان سلسله صفوی در ایران، مقرنس‌ها همچنان برای طاق‌های ایوان‌های بزرگ استفاده و سلول‌ها اغلب با موزاییک کاشی پوشانده می‌شدند و جلوه‌ای براق‌کننده و بی‌نظیر ایجاد می‌کردند. مانند مسجد جامع اصفهان. طاق‌های مقرنس اغلب از فضای داخلی ساختمان‌های مذهبی حذف می‌شدند،به عنوان مثال در مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، سطوح صافی که با موزاییک کاشی رنگی درخشان پوشانده شده بودند، از بین رفتند. مقرنس انواع و اشکال مختلف دارد که معمولا به تعداد طبقات، یا به اصطلاح مقرنس کاران « پاهای مقرنس » ، شناخته می شوند . به این ترتیب مقرنس به انواع دو پا ، سه پا . چهار پا یا بیشتر تقسیم می شود . هر چه تعداد پاها بیشتر شوند اجزا مقرنس ریزتر می گردند . مقرنس ها را می توان همچنین از لحاظ داشتن یا نداشتن اجزا « تخت » به دو دسته تقسیم کرد . مقرنس معمولا از سقف فاصله می گیرد و به صورت پوسته ثانویه ای زیر آن را می پوشاند . این پوسته پر شکنج ممكن است با مصالح مختلف از قبیل آجر ، گچ ، کاشی ، آینه ، یا ترکیبی از اینها روکش شود. مقرنس کاری همچنین قابلیت اجرا در زمینه های مختلف را دارد و مجموع این دو ، یعنی تنوع در مصالح و زمینه ، قابلیت این نوع کاربندی را برای خلق فضاهای گوناگون افزایش می دهد . انواع مقرنس از نظر شکل ظاهری مقرنس‌ها را می توان از لحاظ شکل به ۴ دسته تقسیم کرد: مقرنس‌های جلو آمده مقرنس‌های روی هم قرار گرفته مقرنس‌های معلق مقرنس‌های لانه زنبوری عناصر تشکیل دهنده مقرنس عناصر تشکیل دهنده مقرنس عبارتنداز: تخت ها ترنج شمسه، موش پا طاس شاپرک و… سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید. مطالب مرتبط و خواندنی امروز: ساباط معجزه معماری اصیل ایرانی

ادامه