انتشار : ۲۵ دی , ۱۴۰۲
سازه های ابی شوشتر ، تور خوزستان با شیدرخ تراول
دوران امپراتوری ساسانیان اوج پیشرفت ایرانیان در صنعت و سازه های مهندسی بود، یکی از شاهکارهای ایرانیان در آن زمان سازه های آبی شوشتر است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. با ما همراه باشید تا درباره این سازه های کم نظیر بیشتر بدانیم.
معرفی سازه های آبی شوشتر
سازه های آبی شوشتر از قدیمی ترین شاهکارهای فنی و مهندسی در ایران و جهان است که مربوط به دوران ساسانیان است. این مجموعه صنعتی-اقتصادی در کنار بافت تاریخی شهر شوشتر در استان خوزستان بنا شده است.
مادام دیولافوا، باستان شناس فرانسوی، این مجموعه را بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی توصیف کرده است.
قدمت سازه های آبی شوشتر
برخی باستان شناسان احتمال می دهند که سنگ بنای سازه های آبی شوشتر در زمان هخامنشیان گذاشته شده اما قدمت این مجموعه بینظیر به عصر ساسانی برمی گردد. ساخت و ساز آن را به پادشاهی اردشیر اول و شاپور نسبت می دهند و در طی زمان و دوره های مختلف کامل تر شده و بخش هایی به آن اضافه شده است. براساس اسناد و مدارک در زمان قاجار نیز مرمت و بازسازی شده است.
کاربرد سازه های آبی شوشتر
هریک از سازه ها کاربرد بخصوصی داشته که در ارتباط با یکدیگر مجموعه ای به هم پیوسته را تشکیل می دهند. در ساخت این سازه های آبی از مصالحی چون سنگ، آجر و ملات ساروج استفاده شده است. سازه های آبی شوشتر، آب را یکسان و برابر به همه شهر رسانده و از فوران رود کارون جلوگیری می کرد. همچنین هوای خنکی را پدید می آورد که از راه شودان ها (سردابه یا زیرزمین) آب را به خانه های مردم می فرستادند. علاوه بر آن برای آبیاری زمین های کشاورزی و تهیه گندم توسط چرخ های آسیاب کاربرد داشت.
بخش های مختلف سازه های آبی شوشتر
سازه های آبی شوشتر متشکل از مجموعه ای بهم پیوسته از آسیاب ها، آبشارها، پل ها، بندها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا(محلی برای استراحت و تفریح) است که برای بهره گیری بیشتر از نیروی آب، به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده و در ارتباط با یکدیگر کار می کنند.
بند میزان: با نام های بند قیصر، شاپوری، دولت شاه، تراز، خاقان و محمدعلی شاه نیز شناخته می شود. این بند باعث دو شاخه شدن آب رودخانه کارون شده و آن را به دو شاخه شطیط و گرگر تقسیم می کند. به دلیل اینکه آب تقسیم شده در رود شطیط دو برابر حجم آب تقسیم شده به رود گرگر است. رود گرگر را دودانگه یا مسرقان و رود شطیط را چهاردانگه می گویند.
برج کلاه فرنگی : برجی هشت ضلعی و مشرف به بند میزان است که روی پایه چهرمتری از سطح زمین قرار دارد. در حال حاضر از ارتفاع آن هفت متر باقی مانده است و در نمای آن سنگ های تراش خورده کار شده بوده.
رودخانه دست کند گرگر: این رود در شمال شوشتر جریان دارد و از شاخه های رود کارون است که توسط بند میزان از آن جدا شده است. این رود دست کند و مصنوعی است و به دستور اردشیر ساسانی ایجاد شده، برای جلوگیری از عمیق تر شدن بستر رود ، کف این رود را سنگ فرش و آنها را با بست های فلزی به هم متصل کرده اند.
پل بند گرگر: این پل به همراه سه تونل انحرافی به نام های شهر، سه کوره و بلیتی در پایین دست بند میزان و بر فراز آسیاب ها قرار دارند. این پل بند آب را تراز نگه میداشته .
مجموعه آبشارها و آسیاب های بادی: شامل مجموعه ای از تونل ها، کانال های فرعی، آسیاب هاب آبی و سد است.
پل بند برج عیار و نیایشگاه صائبین : این پل بند پایین تر از محوطه آبشارها و روی رود گرگر بنا شده که در گذشته درون باغ قرار داشته و آب آن از تونل بلیتی تامین می شده است.
بند ماهی بازان یا بند خدا آفرین: بین رود گرگر و داریون در منطقه ای به نام ماهی بازان قرار دارد که این محله ، شهر دستوا باستانی است.
قلعه سلاسل: این قلعه قدیمی ترین بخش سازه های آبی است که قدمت آن را به زمان هخامنشیان نسبت داده اند و علاوه بر نقش دفاعی در کنترل آب نهر داریون نیز نقش داشته.
از بخش های دیگر سازه های آبی شوشتر می توان به نهر داریون، پل بند شادروان، بند خاک، پل بند لشکر، پل بند شرابدار، پلکان ها، سیکا، بند دختر ، بند دارا، پل شاه علی اشاره کرد.
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
