انتشار : ۱۸ شهریور , ۱۴۰۲
سکه دوزی یکی از هنرهای اصیل زنان بلوچ است که معمولا از آن برای تزئین رویه رختخواب یا تزئین گردن شتر در موقع برگزاری مراسم عروسی استفاده می کنند و معمولا به عنوان زینت به دیوار اتاق می آویزند. پیشینه هنر سکه دوزی در بلوچستان بسیار طولانی بوده و آن را در تمام مناطق روستایی می توان دید. اگرچه این هنر فاقد هر نوع نقش و نگار سوزن دوزی شده است اما زنان و دختران روستایی از آن به عنوان سوزن دوزی یاد می کنند. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا این هنر اصیل و زیبا را بیشتر بشناسید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
سکه دوزی چیست؟
سکه دوزی به دوختن انواع سکه، دکمه های سفید یا رنگی، صدف، خرمهره، قطعات ریز یا درشت آیینه و پولک بر روی پارچه یا لباس می گویند. این هنر در گذشته در کردستان و چهارمحال و بختیاری رواج داشته ولی امروزه در سیستان و بلوچستان از رونق خوبی برخوردار است.
در سکه دوزی مخصوصا در مورد آویزهای تزئینی دیوار، معمولا پارچه به اشکال هندسی خاص مانند لوزی یا مثلث بریده شده و پس از سکه دوزی، این تکه ها را به هم وصل کرده و ابعاد بزرگتری را بوجود می آورند.
تاریخچه سکه دوزی
سکه دوزی مانند سوزن دوزی در بلوچستان قدمتی زیاد دارد و در تمام مناطق استان تولید می شود. تاریخ دقیقی از پیدایش این هنر در دسترس نیست و لی با توجه به آثار موجود در موزه های ایران و جهان، این هنر در دوران صفوی به اوج کمال خود رسید.
شاردن چنین نوشته است که زنان در دوره صفوی لباس های خود را با سکه تزئین می کردند.
همچنین کارری در سفرنامه خود چنین نوشته است که زنان در ایران کلاه بر سر می گذاشتند و دور کلاه زنان ثروتمند، سکه های طلا و نقره و سنگ های قیمتی دیگری دوخته می شد. مردان عمامه ای از حریر زربفت یا گلدوزی شده بر سر می گذاشته و آن را با سکه های زرین و سنگ های قیمتی تزئین می کردند.
در گذشته به دلیل هم مرز بودن این منطقه با هند و پاکستان، مردم بلوچستان مواد اولیه مورد نیاز خود را از آنجا وارد می کردند. به همین دلیل در مورد اصالت این هنر شبهه های بسیاری وجود داردکه این رودوزی از هنرهای هندوستان می باشد. در حالی که این هنر کاملا بلوچی و دارای اصالت بومی و مختص منطقه بلوچستان می باشد. اگر هم تشابهاتی میان این هنر و انواع آن در کشورهای همجوار دیده می شود فقط به دلیل وجوه اشتراک فراوانی است که اهالی بلوچستان ایران با اقوام ساکن در کشورهای همجوار از نظر قومیت، نژاد، زبان و فرهنگ دارند. در صورتی که وجود تشابهات در هنر دستی مردمان این منطقه کاملا طبیعی است.
سکه دوزی بلوچی به دو دسته تقسیم می شود:
١) آن هایی که برای آویختن به دیوار تولید می شوند و اشکالی چون مربع، لوزی و مثلث دارند. برای تهیه این محصول پارچه هایی را به اشکال و رنگ های مورد نظر انتخاب کرده و دکمه های صدفی بر آن می دوزند. گاهی در لا به لای این دکمه ها، آیینه های کوچک و بزرگ و پولک های رنگی قرار می دهند.
٢)آن هایی که بیشتر برای پهن کردن روی بسته های رختخواب و پنهان کردن از دید دیگران تولید و استفاده می شوند. برای این کار بر روی پارچه ای پشمی یا نمد، طرح دلخواه را با دکمه دوخته و در لا به لای دکمه ها، خرمهره و آیینه های ریز و درشت قرار داده و اطراف آن را بخیه می پوشانند و از یک طرف تمام رویه کار را با منگوله های نخی رنگی تزئین می کنند.
مواد اولیه هنر سکه دوزی
دکمه های سفید پیراهن یا دکمه های رنگی، صدف، خرمهره، قطعات ریز و درشت آئینه، منگوله های پشمی، سوزن و نخ معمولی و پارچه هایی دارای برق و جلا مانند ژسه.
موارد مصرف در هنر سکه دوزی
برای تزئین رویه رختخواب، زینت دیوار، زینت گردن شتر(هنگام برگزاری مراسم عروسی)، تهیه روتختی و قسمت هایی از لباس و کیف و...
مراکز تولید سکه دوزی
مهمترین مراکز تولید و عرضه سکه دوزی در استان سیستان و بلوچستان روستاهای اسپکه، پیپ، فنوج، چانف، آهوان از توابع شهرستان ایرانشهر می باشد.
در بمپور از توابع ایرانشهر، بادبزن های حصیری محکمی تهیه می شود که حاشیه آنها را با قطعات پارچه آراسته و با پولک های رنگین پلاستیکی به شیوه سکه دوزی تزئین می شود.
تولید و عرضه این نوع محصول جنبه خود مصرفی دارد و بیشتر ساکنین بومی از آن استفاده می کنند. مرغوبیت محصولات سکه دوزی شده بستگی زیادی به مواد اولیه آن دارد. هم اکنون زنان بعضی از دیگر نقاط کشور نیز البسه خود را به کمک سکه دوزی آرایش می دهند اما این هنر در انحصار زنان و دختران بلوچ است.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
آیا از حصیربافی چیزی شنیده اید؟
