انتشار : ۱۵ شهریور , ۱۴۰۰
تمدن عیلام یکی ازقدیمی ترین و نخستین تمدن های باستانی جهان در فلات ایران بودند که در سرزمین های جنوب غربی ایران می زیستند که شامل استان های فارس و خوزستان امروزی می شود. امروزه آثار با ارزشی از این تمدن کشف شده که بیشتر آنها در استان خوزستان است. در این مطلب از شیدرخ تراول قصد داریم معبد چغازنبیل که یادگاری از تمدن عیلامی هاست را به شما معرفی کنیم. تا انتها با ما باشید.
چغازنبیل کجاست؟
محوطه باستانی چغازنبیل در واقع شهری به جا مانده از دوره عیلامی هاست که در فاصله 45 کیلومتری جنوب شوش، استان خوزستان و نزدیک به منطقه باستانی هفت تپه قرار دارد. اکنون از این شهر باستانی تنها نیایشگاه آن باقی مانده است. معبد چغازنبیل که در وسط شهر و بلندترین قسمت آن ساخته شده بود، در ابتدا با ارتفاع 52 متر و دارای 5 طبقه بوده است. در حال حاضر تنها 2 طبقه و نیم از این نیایشگاه باقی مانده است.
معبد چغازنبیل بنای باقی مانده از شهر باستانی "دوراونتاش" حدود1250 سال پیش از میلاد توسط پادشاه عیلامی ساخته شده است. این بنای باستانی اولین اثر تاریخی ایران است که در سال 1979 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و همچنین به عنوان کهن ترین ساختمان مذهبی در ایران نیز شناخته شده است.
تاریخچه چغازنبیل
معبد چغازنبیل در هزاره دوم پیش از میلاد توسط یکی از پادشاهان قدرتمند عیلام به نام "اونتاش گال" و در ستایش"اینشوشیناک" ایزد نگهبان شوش ساخته شده است. اما در سال 640 پیش از میلاد، به فرمان آشور بانی پال، پادشاه آشوری در جنگ با آخرین پادشاه عیلامی، هومبان هالتاش، شهر باستانی دور اونتاش و معبد چغازنبیل تخریب شدند. چنانچه در کتیبه ای آمده است: من زیگورات شوش را که از آجرهایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم...معابد عیلام را با خاک یکسان کردم...شوش را تبدیل به یک ویرانه کردم...ندای انسانی و بانگ شادی به دست من از آنجا رخت بربست...
معنای نام چغازنبیل
چغازنبیل در زبان محلی به معنای تپه سبدی شکل یا سبد برگشته است. چغا در زبان محلی به معنای تپه و زنبیل به معنای سبد است.زمانی که چغازنبیل کشف شد و قبل از کاوش های باستان شناسی، این مکان یک تپه بزرگ و شبیه به یک سبد برگشته بود. اما نام اصلی این مکان با توجه به کتیبه ها و آجرنوشته ها، ب زبان عیلامی "ال-اونتاش" و به زبان اکدی"دوراونتاش" می باشد.
چغازنبیل چگونه ساخته شد؟
امپراتوری عیلام پیش از به حکومت رسیدن مادها در ایران حکومت می کردند. در سال 1250 قبل از میلاد، یکی از پادشاهان قدرتمند عیلامی به نام اونتاش گال دستور ساخت شهری مذهبی و سلطنتی به نام "دوراونتاش" را در نزدیکی رودخانه دز و شهر باستانی شوش صادر کرد. این شهر و معابد آن برای پرستش دو ایزد بزرگ و حامی امپراتوری عیلامی، خدای شهر انشان( ناپیریشاه) و خدای حامی شهر شوش( این شوشیناک) ساخته شده و در آن مراسم های مذهبی و آیینی برگزار می شده، همچنین سکونتگاه دائمی مردم نیز بوده است. دراین شهر 3 حصار تو در تو ساخته شده که هفت دروازه دارد و در فاصله بین هر دو حصار کاخ ها، بناها، معابد و سازه های متعددی قرار دارند.
فاصله بین حصار اول( حصار درونی) و حصار دوم( حصار میانی)، محله تمنوس یا محوطه مقدس نام دارد. در این محدوده معابد متعددی برای الهه ها و خدایان عیلامی و خدایان فرهنگ های دیگر وجود داشته، به همین دلیل مقدس شمرده می شود. در این محوطه 10 معبد کشف شده و از آنها آجرهای کتیبه دار به همراه نام خدایانی که معابد به آنها اهدا شده، به دست آمده است.
فاصله بین حصار دوم(حصار میانی) و حصار سوم( حصار بیرونی) را محله شاهی گویند که شامل 3 کاخ، معبدی خشتی به نام نوسکو و واحدهای مسکونی ساده است. از این کاخ ها، آجرهای منقوش لعابدار، نقاشی های دیواری، گل میخ های لعاب دار، تابلوهای تزیینی موزاییکی، درهای تزیین شده با شیشه های رنگی و حوضچه سنگی یافت شده است.
زیگورات یا معبد چغازنبیل مهم ترین و مرتفع ترین بنای شهر اونتاش گال بوده که به صورت چهارگوش در 5 طبقه و به صورت هرم از پایین به بالا کوچکتر می شود. زیگورات چغازنبیل بنایی خشتی است که روی آن را با آجر پوشانده اند. روی طبقه چهارم، معبد کوچکی به صورت یک اتاق ساخته شده بود. تنها افراد والا مقام و کاهنان اجازه ورود به این معبد را داشتند. امروزه از این معبد تنها گل میخ ها و آجرهای لعابدار باقی مانده است.
معماری معبد یا زیگورات چغازنبیل
زیگورات نوعی معماری مذهبی و آیینی در دنیای باستان اس که ساختاری هرم مانند و قیفی شکل دارد. زیگورات ها ، معابدی طبقاتی هستند که معتقد بودند، انسان را به خدایان نزدیک تر می کردند. این بناها در بین النهرین نیز ساخته می شدند.
زیگورات چغازنبیل چهار طبقه پلکانی دارد که همگی به ورودی طبقه اول وصل بودند و با استفاده از پلکان جنوب غربی می توانستند به طبقات بالاتر راه پیدا کنند. تعداد پلکان های آجری و سنگ چین تقریبا یکسان بوده و تنها در جاهای شیب دار، تعداد آنها متفاوت بوده است. در اطراف ورودی مجسمه حیوانات به عنوان نگهبان زیگورات قرار داده می شد. زیگورات حتی دارای ناودان بوده تا آب باران به آن آسیب نرساند. دور تا دور زیگورات چغازنبیل صحن و حیاطی وجود داشته که با آجر و خرده سفال مفروش شده است.
چغازنبیل چگونه کشف شد؟
در سال 1936 میلادی، گروهی از اعضای شرکت نفت ایران و انگلیس در حین بازدید هوایی در اطراف محوطه چغازنبیل، متوجه تپه بزرگ و محصور در بین دو دیوار شدند. یکی از زمین شناسان این گروه به نام براون از سطح محوطه چندین آجر کتیبه دار جمع آوری می کند و وجود چنین تپه ای را به هیئت باستان شناسی که در شوش مشغول کاوش بودند اطلاع می دهد. در سال 1939 اولین بازدید باستان شناسان از محوطه توسط دو نفر از اعضای هیئت باستان شناسی فرانسوی انجام شد. این مکان باستانی طی سالهای 1953 تا 1963 میلادی توسط رومن گریشمن حفاری گردید که نتیجه آن شناخت بیشتر این شهر باستانی و تمدن عیلامی ها بود.
آجر نوشته ها و کتیبه های چغازنبیل
یکی از عواملی که به شناخت چغازنبیل کمک کرد، آجر نوشته ها و کتیبه های آن است. مجموعه ای از هزاران کتیبه کشف شده که همگی به خط و زبان عیلامی هستند. ترجمه یکی از کتیبه ها این چنین است:
من اونتاش نپریشا با آجرهای طلایی رنگ، نقره ای رنگ، سنگ های عقیق سیاه، سنگ های سفید و ... این معبد را ساختم و به خدایان نپریشیا و این شوشیناک هدیه کردم. کسی که آن را ویران کند، آجرهایش را منهدم کند، طلا و نقره هایش و آجرهایش را بردارد، نفرین خدایان مقدس بر سرش نازل شود و باشد که نسل او در زیر خورشید برچیده شود.
ویژگی های شگفت انگیز چغازنبیل
یکی از شگتی های چغازنبیل، سازه آبی یا سیستم دفع آب است که آب های حاصل از بارندگی را از داخل شهر به بیرون هدایت می کرده است. در دیوار بیرونی شهر نیز دو سازه مشابه وجود دارد که به شدت آسیب دیده اند.
اولین نمونه های شیشه گری در ایران از هزاره دوم پیش از میلاد در چغازنبیل به دست آمده است. مفتول های شیشه ای که در این محوطه کشف شدند به عنوان جزئی از درها و پنجره های معبد چغازنبیل به کار رفته اند.
مهندسان و معماران چغازنبیل هر کدام از اضلاع زیگورات را به سمت جهت های اصلی شمال، جنوب، شرق و غرب ساخته اند و این نشان می دهد که آنان با جهت های جغرافیایی آشنا بوده اند. همچنین آنها محل ساخت شهر باستانی و زیگورات را کاملا هوشمندانه انتخاب کردند و حتی طرح و نقشه نیز داشته اند.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
برای اطلاع از تور چغازنبیل و خوزستان با کارشناسان ما تماس بگیرید.
