انتشار : ۱۷ آذر , ۱۴۰۱
گبه چیست،خرید گبه
گبه یکی از صنایع دستی به ظاهر ساده بافت با نقوش ساده ولی انتقال دهنده نوع تفکر و خلاقیت زنان روستا و عشایر ایران ، کجا میتوان در دنیا این تفکرات هنری و زیبا را توسط کسانی که هیچ دوره اکادمیک را نگذرانده اند پیدا کرد ، باید گفت برای احترام به هنر این عزیزان باید کلاه از سر برداشت و سر تعظیم در مقابل این هنر خدادادی خم کرد ، بی ربط نیست که هنر نزد ایرانیان هست .
اری گبه نوع تفکر و دیدگاه زنان اصیل روستا و عشایر از طبیعت پیرامون خود هست .
گاه نقش چوپانی در پی گله ،گاه طبیعت پیرامون خود و سبک زندگی که فل بدایع هنرمند بومی روی گبه خود که همچون بوم نقاشی هنرمندی دوره دیده هست نقش میبنند .با شیدرخ تراول زیبایی ها ایران را بدانیم ببینیم ،تجربه کنیم.
از زمانی که بشر به فکر ساختن سرپناه افتاد به مایحتاج زیادی نیاز پیدا کرد. یکی از نیازهای انسان نخست، زیرانداز یا روانداز برای گرم نگه داشتن خود و سرپناهش بود. به این ترتیب انسانهای اولیه، اولین زیراندازهای خود را از پوست حیوانات مختلف تهیه کردند. در سرزمین کهن ایران، یکی از زیراندازها گبه بود که قدمتی به اندازه تاریخ تشکیل تمدنهای باستانی دارد. در ادامه مطلب با شیدرخ تراول همراه باشید تا درباره این هنر دست کهن ایران زمین بیشتر بدانیم.
گبه چیست؟
گبه یکی از انواع زیراندازها و از جنس قالی است با این تفاوت که در اندازه های کوچکتر و با پرزهای بلندتر بافته میشود و به علت تعداد پودهای بیشتر، نرم تر از قالی است و بر روی دارهای زمینی بافته میشود. گبه از پشم گوسفند و بز تهیه میشود. تعداد پود برخی از گبه ها گاهی سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها تا یک سانتی متر می رسد.
گبه ایرانی اکنون شهرت جهانی دارد و عمدتا از صنایع دستی است که به دست زنان و کودکان روستایی و عشایر به ویژه عشایر لر و قشقایی تهیه میشود.
تاریخچه گبه
تاریخچه پیدایش و تولید گبه به زمان انسان های اولیه باز می گردد، زمانی که با پوست حیوانات مختلف به عنوان زیراندار استفاده می شد و به مرور زمان از پشم حیوانات اهلی استفاده کردند.
در ابتدا این هنر دستی زیبا تنها زیر انداز هایی بود که زینت بخش چادرهای ایلات عشایر و خانه های روستایی بود و تنها مصرف خصوصی داشت و برای فرش کردن خیمه و خانه ها بافته میشد. اما به مرور زمان ، توجه هنر دوستان را به خود جلب کرد و وارد بازارهای داخلی و جهانی شد.
در قدیم گبه ها همه خود رنگ بودند یعنی از پشم گوسفندان بدون تغییر رنگ استفاده می شد که اغلب این پشم ها به رنگ طبیعی سیاه، سفید و خاکستری بودند و متناسب با روحیه بافنده ،هر رنگی به کار گرفته می شد. برای مثال اگر بافنده حال خوبی داشت از رنگ سفید بیشتر استفاده میکرد و اگر ناراحت بود بیشتر رنگ سیاه را به کار می برد. با گذشت زمان، بافندگان با استفاده از رنگهای گیاهی و طبیعی، گبه ها را رنگین تر و متنوع تر کردند.
وجه تسمیه گبه
گبه به معنای ضخیم و زمخت است که دلیل این نامگذاری پرزهای بلند و تعداد زیاد پودهایی است که در بافت آن به کار می رود. در گذشته واژه گابر نیز در نامیدن آن بکار می رفته که به معنای محافظ بوده، این واژه در اصل به معنای خام، طبیعی یا دست نخورده است.
خاستگاه اصلی گبه بافی
گبه عمدتا هنر دست عشایر مناطق مختلفی چون بوشهر، شیراز، خراسان و... می باشد. استان فارس با قدمتی 150 ساله در زمینه گبه بافی از پیشگامان این هنر در ایران است و مناطق ایل نشینی چون ایلات قشقایی، خمسه، ممسنی و بختیاری را شامل می شود. گبه های بافت عشایر قشقایی فارس از بهترین نوع گبه ها هستند.
از دیگر مراکز مهم بافت گبه می توان دو گبندان، باشت، تل گر، چشمه بلقیس، ده شیخ و چرام، شهرستان کهکیلویه و بویر احمد ، برازجان و حوزه های روستایی شول و ده کهنه از استان بوشهر را نام برد.
نوع بافت و طرح های گبه
این هنر انعکاسی از طبیعت است و نقش های آن نمادی از محل زندگی و آداب و رسوم بافنده آن است. این زنان هنرمند داستان و روایت زندگی خود را در نقش ها و طرحهای گبه ماندگار میکنند. نقش هایی که خودجوش و هماهنگ با ذهن بافنده است. آنها تصاویری را خلق میکنند که جلوه ای از طبیعت، عشق، آزادگی و ساده زیستی این مردمان است. طرحهای گبه در عین سادگی، نامنظم و بی تکرار است و تنوع طرح و نقش در این هنر بسیار زیاد است زیرا بافنده از هیچ نقشه ای برای بافت گبه استفاده نمیکند و تمام نقش ها ذهنی و حاصل خلاقیت و متناسب با روحیات بافنده است.
.
طرحها و نقش های گبه کاملا ذهنی است و بیشتر طرحها هندسی است که معمولا یک ترنج بزرگ یا چند لوزی کوچک است. از انواع دیگر نقش های گبه می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
نقش درخت، نقش چهار فصل، نقش شیر، نقش دام ها، طرح خشتی یا قابی شکل، طرح گل گبه، طرح ایلاتی، طرح راه راه ، طرح خانه درهم، طرح کف ساده .
مشخصات گبه بافت عشایر قشقایی
یکی از مناطقی که در بافت گبه تاریخچه و قدمت زیادی دارد، استان فارس به ویژه عشایر قشقایی است. هر گبه ای که در ایلات قشقایی بافته شود، دارای نشانه ای قومی و قدمت تاریخی این کوچ نشینان است که از طریق نمایش طرحها و نقش ها در بافت گبه، تاریخ قومی و قدمت فرهنگی خود را بازگو میکنند. از طرحهای معروف این کوچ نشینان، نقش شیر رام شده، ستاره هشت پر و نقش مرغ و درخت است.
مراحل بافت گبه
برای تهیه گبه، ابتدا روستاییان و عشایر پشم گوسفندان یا بز را تهیه میکنند که بیشتر از دام های خودشان تامین میشود و سپس به نسبت نوع رنگ، آنها را تفکیک کرده و شستشو میدهند. سپس پشم ها، توسط زنان و دختران به وسیله دوک های کوچک و قابل حمل رسیده و تابیده میشود. در نهایت پس از تعیین اندازه موردنظر ، بر روی دارهای افقی و زمینی بافته میشود.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
