انتشار : ۰۳ مرداد , ۱۴۰۰
مدرسه غیاثیه خرگرد یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی استان خراسان رضوی است که از دوارن تیموریان به یادگار مانده. خرگرد به معنای شهر خورشید، روستایی تاریخی در پنج کیلومتری جنوب خواف و ٢٧٠ کیلومتری مشهد قرار گرفته است. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا این مدرسه تاریخی را بیشتر بشناسید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
خرگرد کجاست؟
خرگرد روستایی کهن و تاریخی است که در پنج کیلومتری جنوب خواف، ٢٧٠ مشهد، بر سر جاده خواف-تایباد قرار دارد. این روستا در دوره تیموریان که خراسان بزرگ در اوج رونق و شکوفایی بود، محل استقرار یکی از بزرگ ترین دانشگاه های آن دوره بود. روستای خرگرد محل تولد عبدالرحمن جامی شاعر بزرگ قرن نهم نیز است. همچنین بقایایی از یک نظامیه دوره سلجوقی در این روستا کشف شده است.
خرگرد به چه معناست؟
به عقیده برخی خرگرد از دو واژه "خور" به معنای "خورشید" و "گرد" به معنای شهر است که در مجموع معنی شهر آفتاب را می دهد. نظریه دیگری راجع به وجه تسمیه خرگرد وجود دارد که می گوید "خر" یعنی بزرگ و "گرد" یعنی شهر به این معنی که این شهر مرکز علمای بزرگ بوده است. برخی هم بر این باورند که "خرد" یعنی علم و دانش و "گرد" یعنی شهر بنابراین خرگرد را شهر علم و دانش معنا کرده اند یعنی جایی که دانشمندان در آن حلقه تدریس تشکیل می دادند.
مدرسه غیاثیه خرگرد خواف
مدرسه غیاثیه اثری است از شهر خرگرد قدیم خراسان که تاریخ آن را به قرن نهم هجری نسبت می دهند. شاهرخ یکی از پادشاهان تیموری بود که به فرهنگ دوستی و هنرپروری شهرت داشت. او در دوره سلطنت خود که ٤٣ سال طول کشید، همواره از دانشمندان و فرهنگ و هنر حمایت می کرد. آثار این فرهنگ دوستی در هرات، خراسان و سمرقند به خوبی پیداست. مدرسه غیاثیه نیز یکی از این آثار ارزشمند است که فقط مختص علوم دینی نبود بلکه علوم دیگری مانند ریاضی، نجوم، هنر و ... در آن آموزش داده می شد. تیمور با صرف هزینه های بسیار برای هنرمندان و معماران ایرانی این فرصت را به وجود آورد تا با خلق آثار زیبایی، هنر خود را جاودانه کنند. مدرسه غیاثیه خرگرد توسط قوام الدین شیرازی که یکی از معماران برجسته ایرانی و یکی از چهار هنرمند نامدار دربار تیموری بود بنا شد. او همچنین معماری بناهای دیگری همچون مسجد گوهرشاد در مشهد و برخی از بناهای هرات و سمرقند بوده است. عمر قوام الدین شیرای به دنیا وفادار نبود و وی در میانه ساخت مدرسه غیاثیه دار چشم از جهان فروبست. بعد از او برادرش غیاث الدین شیرازی ادامه کار را به عهده گرفت. کتیبه ایوان جنوبی بنا حاکی بر این است که ساخت آن در سال ٨٤٨ قمری به اتمام رسیده است. مدرسه غیاثیه خرگرد بعد از روی کار آمدن دولت صفوی که شیعه بودند، از رونق افتاد و به دست فراموشی سپرده شد.
معماری مدرسه غیاثیه خرگرد
مدرسه غیاثیه دارای صحن چهار ایوانی است که اطراف آن ٣٢ حجره برای استفاده طلاب در دو طبقه ساخته شده است. از شاخصه های این مدرسه می توان به استفاده گسترده از کاشی معرق جهت پوشش دیوارها اشاره کرد که آن را در زمره شاهکارهای قرن نهم هجری قرار داده است. در این مدرسه سطوح بزرگ و عظیم برای اولین بار با کاشی کاری های معرق و معقلی تزئین شد. لعاب کاشی ها به رنگ فیروزه ای یا آبی سیر بوده که در کنار رنگ آجری بنا ترکیب زیبایی را بوجود آورده است.
سردر زیبای مدرسه در ضلع شمالی قرار گرفته که در ورودی میانه آن و با ارتفاع بالاتر نسبت به اطرافش، دو طاق نمای متشکل از سه طاق در طرفین و در گوشه ها نیز دو برج طراحی شده است. دیوارهای متقارن دو طرف سردر، مزین به طاق نماهای نوک تیز، قاب های مستطیلی شکل و منتهی به برج های کناری است. نمای ساختمان حالتی افقی و خوابیده را القا می کند که در معماری تیموریان سبکی نو بوده است.
بعد از در ورودی شاهد هشتی مربع شکلی خواهیم بود که به سقفی گنبدی منتهی می شود. کارکرد این فضا، حفظ حریم اندرونی از بیرون و همچنین تقسیم مسیر ورودی به دو یا چند جهت است. در طرفین هشتی، دو تالار یا مدرس ساخته اند که محل درس بوده است. در مدرس سمت راست محرابی تعبیه شده که نشان می دهد این قسمت علاوه بر کلاس درس، محل عبادت و نمازخانه نیز بوده است.
نمای بیرونی مدرسه را سردر، ایوان ها و ایوانچه های جلوی حجره ها تشکیل داده اند که با کاشی معرق آبی یا فیروزه ای در کنار کاشی کاری هایی با اشکال و خطوط هندسی تزیین شده اند.
داخل ایوان ها را مقرنس کاری های زیبا و قاب های گچی زینت داده اند. کتیبه های روی نمای بیرونی ایوان ها که آیات قرآن بوده، متاسفانه از بین رفته و فقط بخش های کمی از آن روی ایوان شمالی باقی مانده است. همچنین بخشی از کتیبه سردر نیز از بین رفته است.
بدون شک مدرسه غیاثیه را می توان یکی از کامل ترین آثار هنری و معماری ایران در میان مدارس دیگر نام برد. سبک و تنوع عناصر معماری و دقت در خلق این اثر آن را در میان پژوهشگران به قدری شاخص کرده که محققان بسیاری به تحقیق و بررسی درباره آن پرداخته و آن را تحسین کرده اند. از مهم ترین ویژگی های این بنا استفاده از تزئینات معرق و تلفیق متناسب آجر و کاشی در نمای بیرونی آن است. از آنجا که این مدارس مکانی برای یادگیری تمام علوم زمانه بودند، در طراحی و ساخت آنها علاوه بر استفاده از عناصر اصیل ایرانی و اسلامی، تمامی نیازمندنی های چنین مدرسه ای را در آن لحاظ کرده اند.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
آیا تا به حال به مدرسه دارالفنون رفته اید؟
