انتشار : ۱۳ تیر , ۱۴۰۰
استان یزد یکی از مقاصد گردشگری ایران است که به شهر بادگیرها معروف است. این شهر کویری با بافت تاریخی و ساختمان های خشتی به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است. در این مطلب شیدرخ تراول می خواهیم به یکی از شهرستان های استان یزد، شهرستان ابرکوه سفر کنیم و درباره گنبد عالی یکی از مکان های تاریخی این شهر بیشتر بدانیم.
معرفی گنبد عالی ابرکوه
گنبد عالی ابرکوه که به گنبد علی نیز شهرت دارد، از جمله آثار تاریخی و کم نظیر ایران است که بر روی تپه ای مرتفع در شهر ابرکوه، در 140 کیلومتری یزد قرار گرفته است. این اثر تاریخی در مسیر جاده ابرکوه به بخش بهمن قرار دارد و در تاریخ 9 مرداد 1312 با شماره ثبت 195 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای هشت ضلعی سمبلی برای شهر تاریخی ابرکوه است که از سالم ترین ساختمان های بجا مانده از دوران دیلمیان و از بناهای ارزشمند معماری ایران به شمار می آید.
تاریخچه گنبد عالی ابرکوه
گنبد عالی یکی از برج های آرامگاهی سنگی دوره دیلمیان در سده پنجم ه.ق است. البته بعضی از نوشته های تاریخی ساخت آن را به دوران سلجوقی نسبت می دهند. اما در واقع بر اساس اصول ساخت معماری بنا و شباهت آن به الگوهای معماری برخواسته از ایرانیان پیش از اسلام و تاریخ کتیبه موجود در بنا، ساخت آن به دوران دیلمیان بر می گردد. بر ساقه گنبد کتیبه ای قرار گرفته است که با توجه به متن حک شده بر آن، قدمت ساخت آن را 488 هجری قمری است. در کتیبه مذکور علاوه بر سال ساخت، به دستور فردی به نام فیروز( فرزند عمیدالدین شمس الدوله علی هزار اسب از خاندان دیلمیان) این بنا به عنوان مقبره پدرش ساخته شده و به دلیل استحکام گنبد، عده ای از باستان شناسان و معماران، ساخت آن را به دوران سلجوقیان نسبت داده اند.با توجه به تاریخ ثبت بنا، این اثر اولین بنای ثبتی استان یزد است.
معماری گنبد عالی ابرکوه
این بنا روی سکوی چهارگوشه ای به ارتفاع دو متری سطح زمین قرار گرفته است. معماران و سازندگان این اثر تاریخی سنگ های تشکیل شده ی آن را توسط ملاتی مرکب از گچ، آهک، ماسه و خاکستر که روی یکدیگر قرار گرفته اند، ساخته اند.
از ویژگی های مهم معماری این بنا می توان به گنبد آن اشاره کرد که از سالم ترین گنبدهای دوره سلجوقی است. بر اساس گفته های کارشناسان معماری، گنبد عالی از معدود آثاری است که مشابه برج های مقبره ای بخش شمالی کشور مانند برج خرقان و گنبد کاووس است. مصالحی که در ساخت این بنای باشکوه استفاده شده است، گچ و ساروج بوده که سبک و روش اکثر عمارت های دوره ساسانی است و این از دلایل اصلی استحکام این بناست.
نقشه گنبد عالی به صورت هشت ضلعی است. در قسمت داخلی گنبد، زیرزمینی با وسعت تقریبا زیاد مشاهده می شود که راه ورودی آن در داخل گنبد تعبیه شده است. داخل مقبره نیز سردابی احداث شده که راه ورود به آن، درست در قسمت روبروی در ورودی قرار گرفته است. طراحان و سازندگان این بنا، ورودی دیگری را نیز برای داخل شدن به آن تعبیه کرده اند که در بخش شمالی گنبد ساخته شده و می توان از این طریق به زیرزمین مقبره نیز راه یافت.
در ساختمان گنبد عالی ابرکوه، سه ردیف مقرنس زیر پایه گنبد و همچنین دو کتیبه که متون آن به خط کوفی و با آجرهای تراشیده شده نوشته شده است، مشاهده می شود که هرکدام در جای مخصوصی متصل شده اند. یکی از این کتیبه ها در محلی زیر مقرنس ها و دیگری در بالای راه ورودی تعبیه شده اند.
جاذبه های گردشگری اطراف گنبد عالی ابرکوه
ابرکوه یکی از شهرهای تاریخی ایران است و از دیگر آثار تاریخی آن می توان به مسجد جامع ابرکوه، سرو 4500 ساله ابرکوه، مسجد بیرون، خانه و بادگیر معروف آقازاده، موزه مردم شناسی، یخچال های خشتی و ... اشاره کرد.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما درمیان بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز
