انتشار : ۰۹ خرداد , ۱۴۰۰
فرش پازیریک قدیمی ترین فرش جهان است که با نقوش زیبای خود از ٢٥٠٠ سال پیش یعنی از دوران هخامنشیان به یادگار مانده است. فرش پازیریک یکی از انواع منحصربفرد فرش دستباف است که گواهی است بر قدمت بالای هنر فرش بافی در ایران. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا این فرش باستانی را بیشتر بشناسید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را به شیدرخ تراول بسپارید.
تاریخچه فرش پازیریک
پازیریک نام کهن ترین فرش جهان است که قدمت آن به ٢٥٠٠ سال پیش باز می گردد. سرگی رودنکو، باستان شناس روس فرش پازیریک را در سال ١٩٤٩ میلادی در کوهستان آلتای در جنوب سیبری مرکزی و در نزدیکی مرز مغولستان پیدا کرد. ارتفاع این کوهستان از سطح دریای آزاد حدود ١٥٠٠ متر است از این رو بیشتر مواقع سال پوشیده از یخ است. در واقع علت سالم ماندن فرش پازیریک همین دمای پایین منطقه بوده است زیرا باکتری ها در دمای پایین غیرفعال شده و این فرش از خطر از بین رفتن مصون مانده است. نام پازیریک نیز از منطقه پازیریک که فرش در آن کشف شده، گرفته شده است.
رودنکو در دره پازیریک پنج مقبره بزرگ و نه مقبره کوچک نیز کشف کرد که متعلق به پادشاهان سکایی بود. فرش پازیریک در کنار مقبره یک زن کشف شده که احتمالا جزو خانواده سلطنتی بوده است چراکه علاوه بر روسری زرکاری شده، دارای جواهرات، متعلقات فراوان و خالکوبی روی بدن بوده است.
در کنار فرش پازیریک، اشیای دیگری همچون گلدان چوبی، مومیایی دوید، نقش اسب سواری به همراه آثاری دیگر در گور یخ زده یکی از فرمانروایان سکایی تورانیک کشف شده است.
با توجه به تحقیقات انجام شده بر روی فرش و طبق بررسی های رودنکو بر طرح های تخت جمشید، شباهت زیادی بین طرح های این دو اثر قدیمی پیدا شد. از این رو فرش پازیریک را به زمان هخامنشیان و قرون چهار و پنج پیش از میلاد نسبت می دهند. فرش پازیریک هم اکنون در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری می شود.
مشخصات فرش پازیریک
فرش پازیریک از نخ پشم با رنگ های زیبای قرمز، سبز، زرد، سفید و سیاه بافته شده است. ابعاد این فرش ١٩٨ در ١٨٩ بوده است و تعداد گره های آن ٣٦٠٠ عدد است. این فرش پنج حاشیه و دور دارد و در وسط آن گل هایی با چهار گل برگ نیلوفر دیده می شود.
فرش پازیریک یکی از نمادهای فاخر هنر ایرانی است که پشت هر یک از طرح های آن داستانی طولانی نهفته. در حاشیه فرش پازیریک، موجودات اساطیری ایرانی دیده می شود که در ردیف بعدی به ٢٨ سوارکار می رسد که در جهت خلاف عقربه های ساعت در حرکت اند. آنها چهره هایی ایرانی دارند و دم اسب هایشان بافته شده است. بعد از سوارکاران یک ردیف طرح مربعی شکل وجود دارد که در قالی بافی به هشت پره مشهور است. بعد از آنها، گوزن های زرد خالدار ایرانی به چشم می خورد که در جهت عقربه های ساعت در حرکت اند. نقش موجودات اساطیری دوباره بعد از گوزن ها تکرار شده اند که بیانگر اعتقادات و باورهای مردم باستان ایران است. در مرکز فرش پازیریک، ٢٤ طرح هشت پره با جزئیات و ظرافتی مثال زدنی به تصویر کشیده شده اند.
نمادشناسی فرش پازیریک
تعداد گره ها، سوارکان و هشت پره ها در فرش پازیریک نشانگر نظم خاص و دقت زیاد بافنده آن است. فرضیه ای در این رابطه وجود دارد که می گوید ٢٨ سوارکار نمادی از ٢٨ روز ماه، ٢٤ پره نمادی از ٢٤ ساعت شبانه روز و ٣٦٠٠ ثانیه نمادی از تعداد ثانیه های یک ساعت هستند.
موجودات اساطیری در فرش پازیریک که سر شیر، بدن اسب و سر عقاب دارند نشان از اعتقادات و باورهای مردم در گذشته دارد که سوارکاران و گوزن های زرد خالدار قصد محافظت از آنها را دارند.
سوارکاران دارای چهره و کلاه های کاملا ایرانی هستند که با ظرافتی خاص طراحی شده اند. دم اسب ها بافته شده که این در زمان جنگ ها رواج داشته است.
گوزن هایی که در فرش پازیریک دیده می شوند، به گوزن های زرد خالدار مشهور هستند. آنها شاخ های پهنی دارند و مخصوص ایران بوده اند که در واقع طبیعت زیبای گذشته ایران را به تصویر می کشند.
دلایل ایرانی بودن فرش پازیریک
ایرانیان از دیرباز در زمینه طراحی و بافت فرش مهارت خاصی داشته اند. سازه های به جا مانده از دوران هخامنشیان و پیش از آن نقوش خدایان باستانی دیده می شود که نمونه آن نیز در فرش پازیریک دیده می شود. حتی خود رودنکو در کتابش اذعان داشته که با دیدن فرش پازیریک به یاد تخت جمشید افتاده است. نقوش برجسته تخت جمشید همه بیانگر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اتفاقات دوران هخامنشیان است و مشترکات زیادی بین آنها و طرح های فرش پازیریک دیده می شود.
تحریف در تاریخ
آشفتگی های سیاسی در طول تاریخ باعث شده که تاریخ و قدمت اشیای کهن دست کاری و تحریف شود. فرش پازیریک هم مانند تمام اشیا و فرش های قدیمی از این قائده مستثنی نیست. در سال های ١٩٧٨ و ١٩٩٠ میلادی، کارشناسان این فرش را به ترکان ساکن در آسیا و اقوام آلتایی نسبت دادند و گفتند که در بافت آن از طرح ها و نقش و نگارهای ایرانی بهره گرفته شده است. با وجود این، همچنان افرادی بر این باورند که فرش پازیریک ابتدا متعلق به ارمنستان کنونی و بعد از آن متعلق به ناحیه شمال و نواحی اطراف دریای خزر در ایران است.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
