انتشار : ۲۲ اسفند , ۱۴۰۰
تاریخ کهن و تمدن غنی سرزمین ایران مملو از گوهرهای ارزشمندیست که از ابتدای بشریت دست به دست و سینه به سینه از نیاکان ما به نسل های بعدی منتقل شده اند. این سرزمین از هزاره های دور گنجینه های بی مانندی را درخود جای داده، اسطوره ها، داستانهای اساطیری، فرهنگ و رسوم بی نظیر که برای همیشه در آسمان درخشان این سرزمین می تابند.
یکی از دستاوردهای با ارزش اما ناشناخته، فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای است که قدمت آن به تاریخ باستان برمی گردد. از این فرهنگ مورخان و اندیشمندان زیادی یاد کرده اند همچون هرودوت که در نوشته هایش ایرانیان را قومی نیرومند نام برده و گفته است: ایرانیان بعد از 5 سالگی به فرزندان خود سه چیز را می آموختند: سوارکاری، تیراندازی و راستی
معرفی ورزش زورخانه ای
ورزش زورخانه ای که با نام های دیگری چون ورزش باستانی و ورزش پهلوانی نیز شناخته می شود، مجموعه ای از حرکات ورزشی است که بدون اسباب یا با اسباب ویژه و آداب و رسوم خاصی انجام می گیرد.
بسیاری از محققان و نشریات خارجی این ورزش باستانی را قدیمی ترین ورزش بدنسازی جهان معرفی کرده اند و همچنین در سال 2010 فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
تور روستاگردی شیدرخ تراول
پهلوان در فرهنگ ایران به چه کسی گفته می شود؟
در فرهنگ ایران زمین از زمان باستان تاکنون ، پهلوان را نمونه کاملی از دلیری، مردانگی، سلحشوری و شهامت اخلاقی می دانند و همواره در اشعار و ادبیات ایرانی، داستانهای اسطوره ای و حتی سینما، شاهد نمایش این فرهنگ بوده ایم.
در نزد ایرانیان، پهلوان کسی است که اخلاق نیکو و روح جوانمردی دارد. تنها تنومندی جسم اهمیت ندارد بلکه اخلاق نیکو یک فرد را پهلوان می کند.پهلوانی به معنای اراده و عزم است، یک پهلوان علاوه بر تربیت جسم روح خود را نیز باید پرورش دهد.
در داستانهای اساطیری همچون شاهنامه از پهلوانانی چون زال و رستم بسیار گفته شده است. پهلوانانی که از نظر اخلاق سرآمد بوده اند و در هر شرایطی برای خیر و خوبی مبارزه می کردند.
در سالهای گذشته نیز در کشور ایران پهلوانانی با اخلاق نیکو و جوانمردی کم نبوده اند، پهلوانانی چون غلامرضا تختی که همیشه میان مردم محبوب بوده اند.
درباره زورخانه و معماری آن
واژه زورخانه به معنی محلی برای پرورش و به نمایش گذاشتن زور یا قدرت است اما این تنها به زور جسمانی خلاصه نمی شود بلکه زور و قدرت معنوی نیز مدنظر بوده است.
از زمانهای قدیم زورخانه علاوه بر محلی برای اجرای برنامه ورزشی و باستانی، مکانی برای برگزاری مراسم های ملی، دینی و مذهبی و همچنین محلی برای تصمیم گیری های شوراها یا انجمن های محلی بوده است.
در گذشته زورخانه ها فضایی سرپوشیده بودند که ساختمان آنها شبیه به سرداب بود. از قرن هفتم زورخانه ها به شکل امروزی به وجود آمدند و عده ای پوریای ولی را موسس اولین زورخانه ایران می دانند.
درب ورودی زورخانه ها کوتاه تر و کوچک تر از درب های معمولی ساخته می شد به نحوی که هنگام ورود باید خم شده و به حالت خضوع به زورخانه وارد شد. سقف زورخانه ها بلند و گنبدی شکل است که شبیه به مساجد و معابد هستند. در میان زورخانه گودی قرار دارد که حرکات ورزشی در آن اجرا می شود. این گود هشت ضلعی بوده و 70 سانتی متر پایین تر از سطح کف سالن است. در فضای اطراف گود محلی برای نشستن تماشاچیان تعبیه شده است .جایگاه خاصی نیز برای نگهداری ابزار ورزش زورخانه ای در بالای گود قرار دارد. در زورخانه برای مرشد نیز جایگاه مخصوصی معمولا در نزدیکی درب ورودی و در قسمت مرتفعی در نظر گرفته شده که به آن سردم می گویند. سردم را معمولا با پرهای طاووس و قو تزیین می کنند چرا که در گذشته به کلاه خودهای جنگجویان و سرداران از این پرها نصب میکردند.
ورزش زورخانه ای همراه با آداب و رسوم خاصی انجام میگیرد که از پهلوانان افسانه ای و باستانی ایران الهام گرفته شده است. وقایع نیکو پهلوانان در قالب شعر یا داستان بصورت آهنگین با همراهی ضرب زورخانه ای در هنگام اجرای ورزش زورخانه ای توسط مرشد اجرا می شود. ضرب زورخانه ای نوعی ساز کوبه ای است که ورزشکاران ریتم ورزش خود را با ریتم این ساز هماهنگ می کنند و در واقع برای برانگیختن ورزشکاران انجام میگیرد تا آنها حرکات ورزشی خود را بصورت گروهی یا فردی انجام دهند.
ابزار و حرکات اصلی در ورزش زورخانه ای
ابزارهای این ورزش شامل سنگ، تخته شنا، میل و کباده است.
حرکات ورزش زورخانه ای از ورزش های باستانی پهلوانان پیش از اسلام الگوبرداری شده است که حرکات اصلی آن شامل:
1- میل گرفتن: برداشتن میل را ابتدا باید بزرگترها شروع کنند، هرکدام از ورزشکاران یک جفت میل به وزن یک تا دو کیلوگرم برمی دارند و با ضرب مرشد، میل ها را به هوا پرتاب کرده و دوباره می گیرند. این حرکت برای تقویت عضلات دست و کتف است
2- سنگ گرفتن: ورزشکاران معمولا دو تخته بزرگ 80 کیلویی که به شکل نعل کفش های قدیم ساخته شده و نشانه سپر جنگی است را مانند پرس سینه در حالت خوابیده اجرا می کنند.
3- چرخ زدن: در این حرکت ورزشکار دو دست خود را کاملا باز کرده و بصورت یک دایره به دور خود می چرخد. این چرخش در جهت عقربه های ساعت است و یک تا سه دقیقه طول می کشد. این حرکت نمادی برگرفته از چرخ، پایکوبی و سماع درویشان است که از کوچک ترها آغاز می شود.
4- شنا رفتن: این حرکت مانند شنا در آب است که با تخته شنا انجام میگیرد و باعث تقویت عضلات سر، گردن، سینه و شکم می شود.
5- کباده: کباده یک ابزار آهنی شبیه به کمان است. حرکت کباده مانند کشیدن کمان است، ورزشکاران ته کباده را در دست چپ و زنجیر آن را در دست راست می گیرند و بالای سر خود حرکت می دهند.
فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای به عنوان میراث معنوی ایرانیان شتناخته می شود با این حال امروزه شاهد کم رنگ شدن این آیین هستیم. در حال حاضر در کشور 900 زورخانه وجودت دارد که 50 تا از آنها در شهر تهران هستند. قدیمی ترین زورخانه موجود که در حال حاضر فعالیت می کند، زورخانه پهلوان پور است که در سال 1304 در محله حسن آباد تهران تاسیس شده.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
روز جهانی کارگر و تاریخچه ان در ایران
آداب و رسوم عروسی قشقایی فارس
سورنا فاتح پارتی و ابداع کننده جنگ های پارتیزانی
