انتشار : ۲۵ اردیبهشت , ۱۴۰۰
فردوسی شاعر بزرگ و حماسه سرای بزرگ ایران است که با اشعار زیبا و غنی در شاهنامه فردوسی، بخشی از هویت ادبیات ایران را تشکیل می دهد. فردوسی نیز همانند بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی، برگی از سند افتخار ایران در تمام دنیا به شمار می رود. وی با به نظم در آوردن حماسه های پهلوانان ایران زمین، خالق اثری جاودانه در ادبیات شده است. در ادامه با شیدرخ تروال همراه باشید تا این شاعر حماسه سرا و همچنین آثار ارزشمند وی را بیشتر آشنا شوید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
فردوسی کیست؟
ابوالقاسم حسن پور علی توسی، معروف به ابوالقاسم فردوسی از شاعران بزرگ و حماسه سرای ایران است که با اشعار ارزشمند خویش توانسته بخشی از فرهنگ و ادبیات غنی ایران را با نام خود گره بزند. فردوسی با عشق به سرزمین ایران و با الهام گرفتن از آموزه های دینی و اخلاقی شاهنامه را سرود. اثری که بلندترین منظوم حماسی ایران محسوب می شود و این چنین است که هرگاه سخن از ادبیات حماسی ایران به میان می آید، نام فردوسی در ذهن ها تداعی می شود.
فردوسی را می توان بزرگ ترین شاعر پارسی گوی جهان دانست که نامش نه تنها در ایران بلکه در دنیا به شهرت رسیده. متاسفانه ارزش و عظمت اثر حماسی فردوسی در طول عمرش درک و شناخته نشد. یک قرن پس از مرگ وی، حکیم نظامی گنجوی با تحقیق و پژوهش درباره این شاعر حماسی سرا توانست اطلاعاتی راجع به زندگی و شیوه حیات فردوسی بدست آورد.
در شاهنامه فردوسی حس وطن پرستی او به خوبی احساس می شود که این خود به این اثر منظوم ارزش والایی می بخشد. در شعرهای او هیچ سخن بیهوده، دروغ و تملقی مشاهده نمی شود. نظامی نیز اشعار تاثیرگذار خود را با الگوبرداری از شاهنامه فردوسی سروده است از این رو منبعی مناسب برای شناخت بهتر و بیشتر فردوسی به شمار می روند.
روز فردوسی
جایگاه والا و تاثیرگذار فردوسی برای مردم ایران و جهان اشکار است. این محبوبیت تا جایی است که روز ٢٥ اردیبهشت ماه در تقویم ملی ایران به نام این شاعر بزرگوار نام گذاری شده است. در این روز، جشن های متفاوتی در مجموعه های فرهنگی سراسر ایران برگزار می شود. این روز نه یک روز ملی بلکه یک مناسبت جهانی نیز هست.
زندگی نامه فردوسی
فردوسی زاده روستای پاژ توس است که در سال ٣١٩ هجری خورشیدی چشم به جهان گشود. خانواده فردوسی یکی از دهقانان ثروتمند بودند و همین مسئله باعث شد که او در نوجوانی و جوانی در شرایط مطلوبی به سر برد. او در این دوران به مطالع تاریخ و کسب علم و دانش پرداخت بدین ترتیب با افسانه ها و داستان های کهن ایرانی علاقه مند شد. این علاقه فردوسی را بر آن کرد که به نوشتن مجموعه ای عظیم از داستان های اساطیری ایران بپردازد. در دوران کودکی فردوسی، پادشاهان سامانی بر سر حکومت بودند که آنها نیز به ادبیات ایران بسیار علاقه داشتند.
تاریخ دقیق و مشخصی راجع به ازدواج فردوسی در دسترس نیست اما وی دارای یک دختر و یک پسر بوده است. پسر فردوسی در سال ٣٥٩ ه.ق متولد شد اما زودتر از پدر چشم از جهان فرو بست. فردوسی ٣٠ سال از عمر خود را صرف سرودن شاهنامه کرد به طوری که در این سال ها تمام ثروت خود را در جهت نوشتن شاهنامه و امرار معاش از دست داد. از این رو چند تن از بزرگان خراسان، به یاری فردوسی شتافتند تا کتابش را به پایان برساند اما متاسفانه پس از پایان حکومت سامانیان، غزنویان از فردوسی حمایت نکردند. علاوه بر کم لطفی سلطان محمود غزنوی به فردوسی، شیعه بودن او نیز باعث شد که در سال های پایانی عمرش مهجور بماند زیرا در آن زمان مسلمانان خراسان، شیعیان را به سختی می پذیرفتند و به همین جهت او را از خود می راندند. طبق منابع تاریخی، فردوسی با خواندن شاهنامه ابومنصوری، تصمیم به خلق این اثر ارزشند گرفت. فردوسی در سن ٧١ سالگی(٤٠٠ ه.ق) نسخه جدیدی از شاهنامه را ویرایش کرد.
اینکه در چه سالی فردوسی شروع به سرودن شاهنامه کرده اطلاعات دقیقی موجود نیست اما احتمالا او بین سال های ٣٧٠ تا ٣٧١ ه.ق به نظم در آوردن شاهنامه را آغاز کرده است. روایات حاکی از آنند که فردوسی در سال ٣٩٧ هجری خورشیدی(٤١١ ه.ق) از دنیا رفته است. جالب اینجاست که در شاهنامه نیز به اعداد ٧٦ و ٨١ در مورد عمر فردوسی اشاره شده است. از این اطلاعات می توان نتیجه گرفت که عمر فردوسی تقریبا ٨٠ سال بوده است.
آرامگاه فردوسی کجاست؟
آرامگاه فردوسی در ٢٠ کیلومتری شمال غربی مشهد، در مسیر کلات نادری و در نزدیکی شهر تاریخی طبران و بقعه هارونیه قرار دارد. روستای پاژ امروزه با نام فاز شناخته می شود که در ٢٨ کیلومتری آرامگاه فردوسی قرار دارد.
زمانی که فردوسی از دنیا رفت، از دفن وی در قبرستان توس ممانعت شد زیرا در آن زمان دفن مسلمانان شیعه را در این مکان ممنوع کرده بودند. در نهایت فردوسی در حیاط خانه خودش به خاک سپرده شد و بنا به دستور یکی از حاکمان محلی غزنویان، بنایی در محل مقبره فردوسی ساخته شد. گذر زمان این آرامگاه را به ویرانی کشاند تا اینکه در زمان حکومت پهلوی، به دستور رضاشاه و توسط انجمن میراث فرهنگی، بنای آرامگاه فردوسی به طور کامل بازسازی شد(١٣٠٧ تا ١٣١٣). بنای جدید آرامگاه فردوسی را در سال ١٣١٣ همزمان با آیین هزاره فردوسی رونمایی کردند. شکل امروزی بنا نتیجه طراحی معمار برجسته ایرانی، هوشنگ سیحون است که آن را در سال ١٣٤٨ تکمیل کرد.
نمای بیرونی آرامگاه فردوسی با سنگ، بتن و کاشی ساخته شده و شباهت بسیاری به آرامگاه کوروش در پاسارگاد دارد. در محوطه آرامگاه فردوسی می توانید به موزه و کتابخانه ای که دایر شده بروید و از آثار باستانی که از منطقه توس کشف شده و نسخ خطی نیز بازدید کنید. اگر راهی آرامگاه فردوسی شدید بهتر است بدانید که مقبره مهدی اخوان ثالث، شاعر برجسته شعر نوی ایران نیز در حوالی آرامگاه فردوسی قرار گرفته که با تندیس کوچک بالای آن قابل شناسایی است. همچنین محمدرضا شجریان، خسرو آواز ایران نیز در تاریخ ١٩ مهرماه ١٣٩٩ در محوطه آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد.
سفر به سلیقه شخصی با شیدرخ تراول
آثار فردوسی
شاهنامه فردوسی اثری است که ارزش و تاثیرگذاری آن بر فرهنگ و تاریخ ادبیات ایران از هزاران کتاب فراتر است. شاهنامه فردوسی اثری منظوم است با ٦٠ هزار بیت که سه دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی را در بر دارد. در شاهنامه که بخشی از هویت ملی و فرهنگ ایرانی را تشکیل می هد، با نبرد دائمی خیر و شر، حق و باطل و نیک و بد مواجه می شویم. در این کتاب، قهرمانان و افسانه های ملی ایران دوباره متولد می شوند و به نبرد با بدخویی و فساد می پردازند. خود فردوسی معتقد است شاهنامه اثری استوار از فرهنگ پارسی است که همچون کاخی عظیم، پیکر فرهنگ پارسی را تناور نگه خواهد داشت. او در ابیاتی به مدت زمان نگارش اثر خویش اشاره می کند:
بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی
پی افکندم از نظم کاخی بلند/که از باد و باران نیابد گزند
شاهنامه فقط به دلیل ادبی بودنش ارزشمند نیست بلکه آن را می توان شناسنامه ای مکتوب از اجداد ایرانیان دانست چراکه در این اثر منظوم، غنای فرهنگی و تمدن در ایران باستان بخوبی مشهود است. فردوسی خود نام کتابش را انتخاب نکرد. از آنجایی که او از پادشاهان دوره های مختلف در کتابش به طور مفصل یاد کرده، این نام را پس از مرگ فردوسی بر کتابش گذاشتند.
در شاهنامه انسان های نیک در برابر ستمگری سر خم نمی کنند و از فدا شدن بیمی ندارند. از برجسته ترین نمونه های داستان های فردوسی در شاهنامه می توان به مقاومت کاوه آهنگر در برابر ضحاک، نبرد رستم و سهراب، ستیز سیاوش در برابر سودابه، تقابل اسفندیار و سیاوش و داستان زال و رودابه اشاره کرد. شاهنامه آزادخواهی و آزادگی مردم ایران را بخوبی توصیف می کند. پهلوانانی چون فریدون، سیاوش، کیخسرو، رستم، گودرز، کاوه، سهراب، اسفندیار و افراسیاب در شاهنامه به دنبال آزادی و آزادگی هستند.
در شاهنامه عشق نیز بخوبی احساس می شود. البته با زبان حماسی! مصور بودن شعرهای شاهنامه از دیگر ویژگی های این اثر ماندگار است. فردوسی آنچنان وقایع شعرهایش را با جزئیات توصیف می کند که گویی خواننده خود را در کنار پهلوان داستان می بیند. موسیقی کلام فردوسی نیز گیرایی خاصی به اشعارش می بخشد. انتخاب مناسب وزن و قافیه ها، لحن حماسی وی را دو چندان می کنند. فردوسی صنایع ادبی را با زبانی شیوا و ملموس به کار گرفته است. اغراق های ماهرانه، تشبیه های بدیع و تصویرسازی طبیعت در شاهنامه، به شکلی هنرمندانه استفاده شده اند.
شاهنامه سه بخش کلی دارد که سه دوره اساطیری، پهلوانی و تاریخی را شامل می شوند. حکیم توس تاریخ ایران باستان از زمان آغاز تمدن ایرانیان تا انقراض حکومت ساسانیان توسط اعراب را در شاهنامه به تصویر می کشد.
بعد از مرگ فردوسی، نسخه های خطی مختلفی توسط پادشاهان ایران در دوره های مختلف تهیه و تنظیم شد که امروزه باقی مانده آنها در موزه های برجسته جهان دیده می شود. یکی از معروف ترین نسخه های شاهنامه، "شاهنامه طهماسب" یا "شاهنامه شاه طهماسب" متعلق به سده ١٠ قمری است که اثر دست هنرمندان نقاش و خوشنویس دوره صفوی با نگارگری ها و خط نستعلیق می باشد. این نسخه از شاهنامه سال ها بعد توسط دربار صفوی به عثمانیان هدیه شد و تا اوایل سده ١٩ در دربار عثمانی باقی ماند.
شاهنامه طهماسب زمانی که مالک شخصی داشت در موزه هنرهای تزئینی به نمایش در آمد(سال ١٩٠٣) و برگ های آن در سال های بعد در حراجی های مختلف به مزایده گذاشته شد. امروزه هر کدام از بخش های شاهنامه طهماسب در موزه های مختلف و توسط کلکسیونرهای شخصی نگهداری می شوند. در موزه هنرهای معاصر تهران، ١١٨ برگ از شاهنامه طهماسب دیده می شود و در موزه های دیگر دنیا همچون نیویورک، بریتانیا و دوحه قطر نیز بخش هایی از این کتاب را می توان یافت. در موزه ایروان نیز ١٥ نسخه خطی از شاهنامه وجود دارد. شرق شناسان نمونه هایی از شاهنامه خطی را در کشورهای، هند، انگلستان، آمریکا، آلمان و روسیه گردآوری کرده اند. شاهنامه شناسان، کهن ترین نسخه خطی از شاهنامه فردوسی را در فلورانس ایتالیا تایید کرده اند. جالب است بدانید که اولین چاپ شاهنامه فردوسی به صورت سنگی بوده است.
اگرچه ١٠٠٠ سال از قدمت شاهنامه فردوسی می گذرد اما این کتاب برای مردم ایران بسیار دلنشین و قابل فهم بوده و طبق پیش بینی فردوسی، این اثر بی گزند و استوار، باعث مانایی زبان فارسی در جهان است.
برای کسب اطلاعات تاریخی، فرهنگی، هنری و... از ایران و جهان به بخش مجله گردشگری شیدرخ مراجعه فرمائید.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
