انتشار : ۲۲ اردیبهشت , ۱۴۰۰
در آسیای میانه کشورهایی وجود دارند که روزگاری به سرزمین ایران تعلق داشتند و دراین سرزمین ها هنوز هم آثاری از فرهنگ و معماری ایران زمین مشاهده می شود. یکی از این کشورها ازبکستان است. در ادامه این مطلب می خواهیم یکی از شهرهای زیبا و مهم ازبکستان که احتمالا در شعرهای ایرانی نام آن را زیاد شنیده اید به شما معرفی کنیم. شهر سمرقند با نشانه هایی از معماری ایرانی در کنار شهر بخارا در کشور ازبکستان، از شهرهای مهم و باارزش ایران قدیم بوده است. همانطور که حافظ، شاعر پرآوازه ایرانی می گوید:
اگر آن ترک شیرازی بدست آرد دل ما را
به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
تاریخچه کشور ازبکستان
ساکنان اولیه کشور ازبکستان مردمانی ایرانی تبار و از اقوام هند و اروپایی بودند، سکاهای کوچ نشینی که در کنار رودهای آسیای میانه سکنی گزیدند. در سده پنجم پیش از میلاد این منطقه تحت تسلط امپراتوری هخامنشیان و بخشی از ساتراپ باختری و سغد بود. اما بعد از فروپاشی هخامنشیان، اسکندر مقدونی و سلوکیان حکومت آن را بدست گرفتند و بعد از آن نیز این سرزمین بخشی از قلمرو امپراتوری های ایرانی چون اشکانیان و ساسانیان بود. از سده ششم تا هفتم میلادی نواحی آسیای میانه به تصرف خاقان های ترک درآمد. پس از ورود اعراب مسلمان به این سرزمین، دین اسلام در بین مردم رایج شد. در اوایل قرن دهم هجری، منطقه کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانیان شد و با ترویج فرهنگ و زبان فارسی، این سرزمین را به اوج شکوفایی خود رساندند و آن را به مرکز علم و تمدن آن زمان تبدیل کردند. منطقه کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب بخشی از حکومت های غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان،ا یلخانان و تیموریان شد. در سده پانزدهم، قوم ازبک در نواحی مرکزی قزاقستان شروع به خودنمایی کرد و شیبک خان ازبک معروف به شیبانی، آخرین امیر تیموریان را برانداخت و حکومت ازباکان را مستقر کرد تا اینکه این سرزمین به تصرف روس ها و بخشی از شوروی سابق شد. ازبکستان در سال 1991 پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را به دست آورد.
پایتخت این کشور تاشکند است ولی از دیگر شهرهای مهم آن می توان به سمرقتد و بخارا اشاره کرد که از شهرهای تاجیک نشین و فارسی زبان ازبکستان هستند و هنوز هم بسیاری از مردم به زبان فارسی تاجیکی صحبت می کنند. این کشور با قرارگیری در مسیر جاده ابریشم در قدیم همچون دروازه ای بین شرق و غرب بود و از مراکز مهم تبادلات تجاری در مسیر جاده ابریشم به شمار می رفت.
معرفی شهر سمرقند
شهر سمرقند دومین شهر بزرگ و از شهرهای باستانی ازبکستان است. این شهر در سال 2001 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو قرار گرفت. زمانی سمرقند یکی از بزرگترین شهرهای آسیای میانه بود و با توجه به موقعیت آن در جاده ابریشم پل ارتباطی بین چین و دریای مدیترانه بود. یونانیان این شهر را ماراکندا می نامیدند اما نام این شهر به زبان پارسی باستان سمرکند بوده که به معنای سنگ دژ می باشد.
بر اساس آمار نود درصد از شهروندان سمرقند را تاجیکان تشکیل می دهند و زبان فارسی در این شهر بسیار متداول است. این شهر آثار تاریخی و جاهای دیدنی زیادی را در خود جای داده و بیشتر مکانهای تاریخی با فرهنگ و معماری ایرانی گره خورده اند. در ادامه چندین مکان مهم این شهر را به شما معرفی می کنیم:
ریگستان
مجموعه تاریخی ریگستان در مرکز شهر سمرقند قرار گرفته و در قرن 15 میلادی پایتخت دولت تیموریان بوده است. بر اساس روایات این مکان در محل یک رودخانه خشک شده ساخته شده که تنها ریگهای آن باقی مانده بود. اینجا میدانی بزرگ بوده که اطراف آن چندین مکان تاریخی دیگر وجود داشته که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
1-مسجد و مدرسه طلاکاری
دلیل نام گذاری این مکان به این اسم بخاطر وجود گنبد زرین آن است. این بنا در قرن یازده خورشیدی یعنی ده سال پس از ساخت مدرسه شیردار ساخته شده که هم محلی برای آموزش دانش آموزان بوده و هم بعنوان مسجد استفاده می شده.
2-مدرسه الغ بیک
این مدرسه به دستور الغ بیک ، پسر شاهرخ تیموری در مقابل میدان ریگستان ساخته شده. این مکان در قرن 15 میلادی از مهم ترین مدارس اسلامی بوده که عبدالرحمان جامی، شاعر، فیلسوف و عارف بزرگ نیز در آنجا درس خوانده است.
2-مدرسه شیردار
این مدرسه در قرن 17 میلادی به دستور پلنگتوش بهادر، حاکم شهر سمرقند و به سبک مدرسه الغ بیک ساخته شده. معمار این مدرسه عبدالجبار نام داشته و تزیینات داخلی را محمد عباس انجام داده است.
رصدخانه الغ بیک
این رصدخانه نیز به دست الغ بیک در دوران تیموری ساخته شده و از بهترین و بزرگترین رصدخانه های جهان اسلام در آسیای میانه است. در ساخت این بنا از آجر پخته شده استفاده کرده اند و با کاشی های معرق تزیین شده است.
مسجد بی بی خانم
تیمور پادشاه گورکانی در قرن 15 میلادی بعد ار لشکرکشی به هند و آوردن غنایم فراوان این مسجد را که به نام همسر اوست، می سازد که از بزرگترین و باشکوه ترین مساجد در آن دوران بوده است.
مقبره امیر تیمور یا گور امیر
این مکان مقبره امیر تیمور، موسس سلسله گورکانیان است که بخش اعظمی از سرزمین ایران را به تصرف خود درآورد. این آرامگاه از نمونه های برجسته معماری ایرانی است و علاوه بر امیر تیمور، تعدادی از افراد خانواده او نیز در آنجا دفن شده اند از جمله شاهرخ میرانشاه، الغ بیک و محمد سلطان.
برای کسب اطلاعات تاریخی، فرهنگی، هنری و ... از ایران و جهان به بخش مجله گردشگری شیدرخ تراول مراجعه فرمایید.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
