انتشار : ۰۵ اسفند , ۱۴۰۲
حصیر بافی ،صنایع دستی ،هنر شیدرخ تراول
حصیربافی یکی از زیباترین و کهن ترین صنایع دستی است که از دیرباز در کشورهایی همچون آفریقا، کشورهای جنوب شرق آسیا مانند اندونزی، تایلند و ایران رواج داشته است. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا با این هنر قدیمی بیشتر آشنا شوید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
تاریخچه حصیربافی
آیا تا به حال به شکل اولیه فرش زیر پایتان فکر کرده اید؟ این که که انسان های پیشین بساط اندک زندگی خود را روی چه چیزی پهن می کرده اند؟ اگر امروز بر روی فرشی نرم و ابریشمین پا می گذارید، حاصل پیشرفت علم و تکنولوژی است. روزگاری را تصور کنید که لباس انسان برگ سبز درختان اطرافش بود. او که از سختی سنگ های روی زمین زیر استخوان هایش رنج می برد نگاهی به طبیعت اطرافش انداخت و چاره ای اندیشید. به سراغ نی و گیاهانی که در نزدیکیش روییده بودند رفت، آنها را از ساقه جدا کرد و با دستانش نی ها را به هم بافت و فرش زیر پایش کرد. این زیر انداز بسیار ساده بود اما توانست بستری باشد برای انسان و خانواده اش تا شب را به روی سنگ و خار و خاشاک به سر نبرد. او پس از خلق این دست ساخته ارزشمند پی برد که می تواند از نی سقفی بسازد تا نه تنها حریمی باشد برای حفظ جانش در برابر خطرهای اطراف، بلکه سایه ای باشد در زیر آفتاب تابستان و سرپناهی در باد، باران و برف زمستان! و هر وقت که مجبور به کوچ می شد زیر اندازش را به راحتی بر میداشت و به راه می افتاد...
این فقط یک داستان نبود! بلکه یافته های ارزشمندی است که همچون مستندی از سبک زندگی مردمان گذشته های دور برای ما به جای مانده است. نمونه های به دست آمده از آفریقا و بین النهرین همه گواه بر این است که چیزی که امروز به عنوان حصیر می شناسیم روزگاری فقط یک نی بود در مرداب که توانست چاره ای باشد برای انسان بی سقف و فرش...
به عقیده پروفسور آرتور اپهام پوپ نیز اولین زیراندازهای بشر از نی و گیاهانی که در باتلاق های سفلای بین النهرین روییده تهیه شده و بافتن ساق گیاهان و ایجاد "حصیر" مانند اولین قدن در دستیابی انسان به شیوه های تولید قالی بوده است. با این تفاسیر اولین زیراندازهای تهیه شده، بافته های حصیری بوده و حتی اولین سرپناه ها بعد از رسیدگی به غارها و غارنشینی به کمک حصیر و نی پدید آمده است.
آثار به جای مانده نشان می دهد که سابقه حصیربافی در ایران هم قدمتی بس دیرینه دارد و امروز به جایی رسیده که یکی از هنرهای ارزنده این مرز و بوم به شمار می رود. موقعیت جغرافیایی ایران شرایط مساعدی را برای رشد درخت خرما، ساقه گندم، نی و ترکه بید فراهم کرده که این خود به نوبه خود باعث رشد هنر حصیر بافی شده. این هنر توانسته در بسیاری از شهرهای ایران نفوذ کند و خود را به شکل وسایل خانگی زیبا و متنوع به نمایش بگذارد. وسایلی همچون سبد، کاسه، سینی، زیرانداز، جارو، بادبزن، کلاه و...
مراکز تولید حصیر در ایران
استان فارس، سیستان و بلوچستان، خوزستان، كردستان، هرمزگان، بوشهر، كرمان، یزد، مازندران، گیلان، تهران، خراسان، آذربایجان شرقی، گیلان، ایلام و لرستان در ساخت هنر حصیربافی رشد خوبی داشته اند.
از آنجا که هنوز هم در ایران و بویژه استان فارس مردم عشایری وجود دارند که مدام در حال کوچند، حصیر به واسطه سبک و قابل حمل بودنش توانسته گزینه خوبی باشد برای بسیاری از وسایل زندگی و حتی بخشی از چادر آنها.
امروزه حصیر یا ولیوم هنوز هم برای مصارف خانگی و همچنین در دکوراسیون استفاده می شود. فرشی زیبا از جنس خود طبیعت با رنگی طلایی که وقتی با فضاهای خالیش در مقابل نور خورشید قرار می گیرد، زیبایی دوچندانی را به همراه دارد.
مواد اولیه حصیربافی
با توجه به تنوع محیط جغرافیایی کشور، حصیربافان از مواد اولیه متفاوتی برای تولید حصیر استفاده می کنند:
برگ درخت خرما(پیش)، برگ درخت خرمای وحشی نر(پرگ)، برگ درخت خرمای وحشی ماده(داز)، ساقه های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان، ساقه های گندم در استان زنجان و آذربایجان، ساقه های نی باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دریاچه زریوار در نزدیکی شهر مریوان، ساقه های نی خوروی اطراف رودخانه های استان فارس(مور)، ساقه های نی باتلاقی اطراف دریاچه هامون در نزدیکی زابل، ساقه های نی باتلاقی مرداب های انزلی(لی یا لیغ)، ترکه بید در استان های تهران و مازندران و روستاهای مراغه و ساقه های نی خودروی اطراف جوی های آب(نی باغی).
ابزار حصیربافی
ابزار و وسایل حصیربافی بسیار ساده بوده و تعداد آنها زیاد نیست. ابزاری همچون داس، اره، رنده، انواع کارد، سوزن، قیچی، درفش، دفتین و سنگ نفت از جمله ابزارهای لازم برای تولید حصیر می باشند. چنین ابزارهایی برای قطع گیاهان و آراستن آنها استفاده می شوند اما آنجه که در نهایت به اشیای حصیری زیبایی می بخشد، ذوق و مهارت سازنده آن است.
نحوه ساخت حصیر
بافت حصیر به دو شیوه انجام می شود که هم اکنون به آن می پردازیم.
١) شیوه مارپیچ در حصیربافی: روش مارپیچ بیشتر مناسب ساختن وسایلی است که شکل های دایره ای و مدور دارند. در این شیوه از دو عنصر استفاده می شود. پایه و باریکه یا نواری که برای دوختن به کار می رود. پایه به قطعه های بلند و انعطاف پذیری گفته می شود که به شکل دایره یا بیضی بوده و از جنس پوست درختان و یا چندین ترکه می باشد. در بافتن سبدها، بعد از مارپیچ کردن پایه به دور خود، آن را با نواری از جنس علف ضخیم و محکم می بندند.
٢)شیوه مشبک یا در هم بافته در حصیربافی: از آنجایی که این شیوه تنوع کمی در خلاقیت بافتن دارد، معمولا برای ظروف و زیراندازهای ساده به کار می رود. این روش که بسیار ساده هم بافته می شود، نی ها و نوارها را بصورت تار و پودی عمود بر هم نسبت به یکدیگر قرار می دهند. ضخامت و انعطاف تار و پودها به یک اندازه بوده اما رنگ آنها با هم متفاوت است.
متاسفانه امروزه در زندگی شهری صنایع کارخانه ای جایگزین بسیاری از وسایل دست ساز شده است. اما هنوز هم در بسیاری از روستاهای ایران زنان و مردان به حصیر بافی مشغول اند. به زبان دیگر هنر حصیر بافی برای آنها نوعی شغل محسوب میشود و در واقع این هنر چاره ای شده برای تامین مخارج زندگی... این هنرمندان توسط ابزارهای ساده ای همچون داس، کارد، اره، رنده، انبر دست، قيچي و سوزن به این کار مشغولند اما با نگاهی عمیق تر پی می بریم چیزی که این هنر را خلق می کند دستان زحمتکش و نیازمند این زنان و مردان روستایی است نه سوزن و قیچی...
شیدرخ تراول در نظر دارد تا با سفر به این روستاها از نزدیک شاهد این هنر و هنرمندان آن باشد و نه تنها به احیای آن کمک کند بلکه این آثار ارزشمند را به گردشگران معرفی کند تا بتواند گزینه مناسب، سبک و قابل حملی باشد بعنوان سوغات سفر آنها به ایران و استان فارس...
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
حصیر بافی ،شهرهایی حصیر بافی،
