انتشار : ۱۸ شهریور , ۱۴۰۲
دهانه غلامان ، هخامنشیان ، سیستان بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان واقع در جنوب شرقی ایران، پس از استان کرمان دومین استان پهناور ایران است که قدمت تاریخی زیادی دارد. از این منطقه در کتابهای اساطیری و حماسی چون شاهنامه بسیار نام برده شده است. با توجه به قدمت تاریخی این منطقه و آثار کشف شده از وجود اولین سکونتگاه های بشر، جاذبه های تاریخی زیادی برای بازدید وجود دارد. در ادامه مطلب میخواهیم یکی از مکانهای باستانی سیستان و بلوچستان را معرفی کنیم. دهانه غلامان یادگاری بجا مانده از یکی از بزرگترین تمدن های باستان ایران زمین است که یکی از ساتراپ های داریوش هخامنشی بوده. تا انتها با ما همراه باشید تا با این شهر باستانی بیشتر آشنا شویم. برای رزرو تورهای ایرانگردی شیدرخ تراول با کارشناسان تور تماس بگیرید.
دهانه غلامان کجاست؟
شهر باستانی دهانه غلامان در استان سیستان و بلوچستان، در 10 کیلومتری روستای قلعه نو و حدود 57 کیلومتری شهر زابل قرار گرفته .وسعت این شهر حدود 100 هکتار است و بخش مرکزی آن 88 هکتار مساحت دارد. نام دهانه غلامان برگرفته از دهانه یا تنگه ای در نزدیکی این محل است که در گذشته یکی از راههای ورود به فلات ایران بوده و در دو قرن گذشته غلامان آفریقایی را از این مسیر به ایران می آوردند.
در سال 1960 طی بررسی که یک گروه باستان شناس ایتالیایی به سرپرستی امبرتو شراتو در این منطقه انجام دادند، توانستند این محوطه باستانی را کشف کنند و از سال 1962 تا 1965 آن را کاوش کردند. سالهای 1379 تا 1384 خورشیدی نیز باستان شناس ایرانی به نام سید منصور سید سجادی کاوش هایی را در این محوطه انجام داده است.
تاریخچه دهانه غلامان
دهانه غلامان شهری باستانی بجا مانده از دوران هخامنشیان است. برخی از پزوهشگران معتقدند که این شهر همان شهر زرک در کتیبه های هخامنشی و زارینی است که مورخان یونانی از آن نام برده اند. با توجه به حجاری ها و کتیبه های بجا مانده از هخامنشیان، شهر زرنگ یا زرک یکی از ساتراپ یا ایالت های زمان داریوش هخامنشی در سیستان بوده است و دیگر نام هایی چون زرنکا، زرنکه، درنگیانه، درنگه و زرنگز به آن اطلاق شده است. در نقش برجسته های تخت جمشید نیز، نقشی از مردم زرنگیان وجود دارد که از سیستان و بلوچستان امروزی بوده اند. بر اساس نوشته های تاریخی، در سالهای 545 و 539 پیش از میلاد کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی زرنگیان را مطیع خود کرد و زمانی که کوروش به جنگ با سکاها در شرق ایران می رود و در بیابان دچار کمبود آذوقه می شود، زرنگیان 30 هزار بار غله به او کمک می کنند و کوروش برای قدردانی آنها را از پرداخت مالیات معاف می کند. برخی از محققان نیز عقیده دارند که دهانه غلامان شهر زرین است که در زمان داریوش اول بنا شده و احتمال می رود که این شهر محل استقرار حاکمان هخامنشی و استقرار نیروهای نظامی به منظور کنترل منطقه بوده است.
ویژگی های معماری دهانه غلامان
این شهر باستانی تنها شهر خشتی و گلی بازمانده از دوران هخامنشیان است که در کاوش ها، تعداد 27 بنای خشتی قابل تشخیص کشف شده.وشامل بخش های مسکونی، صنعتی، عمومی و بخش حاکم نشین و مذهبی بوده است. شهربه واسطه کانال و آبراهه ای به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است. در بخش شمالی مردمانی از اشراف و نجبا بوده اند و در بخش جنوبی مردمان عادی زندگی می کردند. مهم ترین بنای دهانه غلامان ساختمانی است که به ساختمان شماره 3 معروف است و نوع مصالح بکاررفته و شکل معماری نشان می دهد که ساختمان کارکرد مذهبی و آیینی داشته، از این بنا اجاق ها، محراب ها، سکوها و آتش دان ها به دست آمده است. از آثار بدست آمده احتمال می رود که مردم شهر آیین های مشترک هندو-آریایی داشته اند و مذهب آنها مربوط به اوایل زرتشت است.
در بخش جنوبی دهانه غلامان و حدود دو کیلومتری شهر می توانید بقایای پادگان نظامی این شهر باستانی را ببینید. ازاین پادگان برج، بارو، قلعه و دیوارهای بزرگ دفاعی با 200 متر طول و حدود 3 تا 4 متر پهنا باقی مانده است.
از ویزگی های مهم معماری شهر، ساخت پنجره ها برای وزش بادهای سیستان است. بادهای معروف سیستان به مدت 120 روز از شمال غرب به جنوب شرق می وزد بنابراین درهای ورودی همه خانه ها در ضلع جنوبی ساخته شده اند.
علت متروک شدن شهر دهانه غلامان
مردمان این شهر باستانی، شهر را بعد از 150 تا 200 سال سکونت به آرامی ترک کرده اندعدم وجود هرگونه شی و خالی بودن محوطه های حفاری شده از بقایای سکونت، نشان دهنده تخلیه شهر با نظم و ترتیب بوده است. در کاوش های باستان شناسی تنها سفال و تعدادی پیکره های کوچک حیوانی گاو و انسان کشف شده است. باستان شناسان یکی از عوامل اصلی متروک شدن این شهر را خشک شدن ناگهانی رودخانه هیرمند می دانند. بعد از متروک شدن، شهر در نهایت در زیر شن های روان سیستان به مت دو هزار سال مدفون شد.
اگر قصد بازدید از این میراث تاریخی را دارید، می توانید در سفر به سیستان و بلوچستان از دیگر مکانهای تاریخی منطقه همچون کوه خواجه، کرکویه، قلعه سام، قلعه تپه و شهر سوخته نیز دیدن کنید. با شیدرخ تراول همراه شوید و سفری خاطره انگیز را تجربه کنید.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
