انتشار : ۱۶ آذر , ۱۴۰۱
فرش دستبافت قشقایی،هنر بی نظیر عشایر قشقایی با شیدرخ تراول
هنر اصیل فرش بافی را می توان آمیزه ای از هنر، تلاش و عشق زنان عشایر دانست چراکه از هیچ نقشه و طرحی الگو نمی گیرد و تنها
چیزی که دستان زنان را در میان تار و پود فرش به حرکت در می آورد عشق است و قوه تخیل! آنان با ایده گرفتن از آداب و رسوم و سنن گذشتگان خود طرح هایی را روی فرش خلق می کنند که گویی روح زندگی در آنها جاریست... در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا با این هنر اصیل ایرانی آشنا شوید. شما عزیزان سفردوست می توانید برای تجربه حس ناب زندگی عشایری در تور عشایر شیدرخ شرکت کنید و مدت کوتاهی را به دور از دغدغه ها و دود و دم زندگی شهری در کنار این مردمان مهرپرور در دامان طبیعت سپری کنید. کافیست با ما تماس بگیرید تا شما را از جزئیات یک تور به یاد ماندنی مطلع سازیم.
پیشینه فرش بافی در ایران
هنوز تاریخ دقیقی برای پیشینه فرش بافی در ایران مشخص نشده است اما گزنفون، تاریخ نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش این گونه می نویسد: "ایرانیان برای اینکه بسترشان نرم باشد، زیر بستر خود قالیچه پهن می کردند." از طرف دیگر قدیمی ترین نمونه فرش بافته شده ایرانی، قالیچه ایست با نقوش اصیل هخامنشی که در دره پازیریک یافت شده و "قالی پازیریک" نام دارد. از آنجایی که نقوش روی این فرش شبیه به نقوض اصیل هخامنشی است، کارشناسان آن را به ایران نسبت می دهند.
ضمن اینکه بافت قالیچه با چنین ویژگی هایی مستلزم پشتوانه غنی فرهنگی و چندین قرن تجربه و ممارست است.
همسر یکی از مستشرقین فرانسوی به نام "مادام دیولافوا" در کتابی با عنوان "مسافرت دیولافوا به ایران و کلده" در شرح خاطرات سفری که در سال ١٨٨٤ میلادی به اتفاق شوهرش به ایران داشته درباره قالی بافی عشایر فارس چنین می نویسد: "... چادر قبایل فارس، انسان را از آفتاب حفظ می کند ولی از سرما نگهداری نمی کند. در انتهای چادر دستگاه قالی بافی وجود دارد که بر روی زمین گسترده شده است. وقتی که ایل کوچ می کند این دستگاه را لوله کرده و ب قاطر یا الاغ بار می کنند و هرکجا که دوباره منزل کردند، دستگاه را گسترانیده و مشغول به کار می شوند. بنابراین اگر به واسطه انتقال دستگاه، حاشیه فرش کج شد و رنگ ها اختلافی پیدا کردند، باید زنان ایل را معذور داشت. این زنان بدون نقشه کار می کنند و راهنمای آنها فقط آموزش های خانوادگی است که از مادرها به آنها می رسد هم چنان که دستور رنگ آمیزی را هم یاد می دهند. رنگ های نباتی را که آنها به کار می برند ثابت و با دوام هستند و در آفتاب و باران تغییر نمی کنند و برای دو یا سه نسل قابل استفاده می باشند...
فرش بافی، پیشینه و هنری است که از دیرباز در میان زنان و دختران عشایر قشقایی رایج بوده و ارزش آن تا حدی بوده که بیشتر برای مصارف شخصی یا جهزیه بوده و کمتر برای خرید و فروش بافته می شده است. جالب است بدانید که تمامی مراحل فرش بافی از ابتدا تا انتها توسط زنان انجام می شود و از آنجایی که عشایر قشقایی به فرش به عنوان یک کالای تجاری نگاه نمی کند،طرح های آنها دارای رنگ آمیزی و طراوت خاصی است. نقشه این فرش ها که حاصل الگوهای ذهنی و تخیلات هستند از نسل های گذشته به حال انتقال یافته است. از این رو هیچ گاه دو فرش را کاملا شبیه به هم نمی بینید. بیشتر فرش های قشقایی از پشم بافته می شود که معمولا از بز و گاهی از شتر است.
دار قالی و نوع گره مورد استفاده ایل قشقایی
برخلاف دار قالی روستایی که گاه افقی و گاه عمودی است، دار قالی تمام عشایر بصورت افقی است تا با زندگی کوچ نشینی آنها هماهنگی داشته و براحتی بتوانند آن را بر پشت چهارپایان حمل کنند. قشقایی ها از گره باز که گره فارسی نام دارد استفاده می کنند. قالی های فارس نرم، ظریف و تا اندازه ای نازک هستند و همین است که آنها را از دیگر فرش ها متمایز می کند. زنان و دختران خوش سلیقه بافنده، منگوله های زیبا و رنگارنگی به بافته های خود آویزان می کنند تا جلوه ای دیگر به اثر خود ببخشند.
ویژگی های رنگرزی و رنگبندی فرش قشقایی
با توجه به کهن ترین فرش های قشقایی، تعداد رنگ ها از هشت رنگ فراتر نمی رود. این تعدا در اواخر قرن دوازدهم هجری به ده رنگ و در اواسط قزن سیزدهم به چهارده رنگ رسید. ذکر این نکته لازم است که رنگ قرمز سرخ فام که به رنگ گلی معروف است در فرشبفی قشقایی نقشی اساسی دارد و بیشتر در رنگ آمیزی ترنج ها، لچک ها و زمینه فرش کاربرد دارد تا حاشیه. قشقایی ها برای رنگ آمیزی زمینه قالی بیشتر از رنگ آبی فیروزه ای و سپس از سبز و سفید استفاده می کنند.
فرشبافی در کنار موسیقی
موسیقی با زندگی مردمان عشایر قشقایی گره خورده و در تمام روزهای سخت و شیرین زندگی همانند یک یار وفادار با آنها کوچ می کند. این یار دیرین در هنگام فرشبافی نیز همچون نیرویی ماورایی در قوه تخیل زنان و دختران قشقایی نفوذ کرده و موجب پدیدار گشتن طرح هایی می شود که همه بوی عشق، امید و زندگی می دهند... موسیقی تاریخ ایل است. شرحی از رویدادهای کوچک و بزرگ، ماجراهای ناکامی ها، پیروزی ها، غم ها، دلتنگی ها و شادیهای کوچندگان این دیار... موسیقی قشقایی تولد هنری است که نت های آن را طبیعت، احساسات انسانی، سختی و مشقت، دل های پاک و بی آلایش و بالاخره مردمی که جز به صفا و سادگی فکر نمی کنند می سرایند. موسیقی ایل قشقایی، آوای شیطانی نیست! زمزمه ایست آرام و دلنشین که گاه لبخند امید بر لب می آورد و گاه موجب تسلی آلام درونی می شود...
مهارت های فرش بافی استان فارس و میراث فرهنگی ناملموس جهانی
میراث فرهنگی را می توان سرمایه ای ارزشمند برای نسل های بعدی دانست چراکه علاوه بر ارزش اقتصادی، حس تعلق و پایبندی به عقاید و رسوم سرمین مادری را ایجاد می کند. جالب است بدانید سنت فرشبافی که می توان آن را در زمره ارزشمندترین و زیباترین هنر دستی عشایر فارس دانست، یکی از آثار فرهنگی ناملموس ایران است که توسط سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. به گفته سازمان یونسکو، مهارت سنتی فرشبافی استان فارس مشخصه بارز تبلور فرهنگی و نماد هویت عشایر استان فارس محسوب می شود و ثبت آن در فهرست ناملموس میراث جهانی باعث تنوع فرهنگی و خلاقیت انسانی می شود.
اگر ما ایرانی ها این دستبافته های شاد و زیبا را در بین عشایر چادرنشین، بر روی اسب و قاطر می بینیم بهتر است این را هم بدانیم که همین دستبافته ها در آپارتمان های مجلل اروپایی، بر روی کاناپه و یا مبل راه یافته اند و یا در تابلوهای نقاشی بر روی دیوار خودنمایی می کنند چراکه بسیاری از آنها از استقامت و کیفیت این هنر با ارزش به خوبی آگاهند.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
