گلیم چیست؟
گلیم که یکی از زیبنده ترین صنایع دستی به شمار می‌رود، زیرانداز و پوششی است از جنس ابریشم، موی بز، پشم گوسفند یا دیگر حیوانات که علاوه بر خانه های روستایی و عشایری امروز به عنوان کالای زینتی در خانه های مدرن شهری نیز استفاده میشود. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا گلیم، هنر دست مردمان این سرزمین کهن را بیشتر بشناسید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
تاریخچه گلیم
گلیم که جزو اولین هنر و صنایع قبیله ای می باشد، روایتگر افکار و لحظه های ناب و زنده بافنده است و تاریخی در حدود2000 تا 3000 را برای خود به ثبت رسانده است. لازم به ذکر است که برای اولین بار در کناره های جنوب شرقی مازندران گلیم منحصر به فردی پیدا شد که باستان شناسان قدمتی 8000ساله را برای آن تخمین زدند. هنر گلیم بافی امروزه یکی از صنایع دستی مهم استان فارس و به ویژه مناطق عشایر نشین نیز به شمار می رود.
انسان های اولیه از پوست حیوانات برای گرم کردن و پوشش خود استفاده می کردند. آنها با گذشت زمان آموختند که از پوست و پشم حیوانات نیز برای زیرانداز هم می توان استفاده کرد. بعدها ریسیدن پشم مقدمه ای شد برای بافت فرش دستباف.
در گذشته رنگ های استفاده در گلیم، سنتی و گیاهی بود اما امروزه از رنگ های شیمیایی به وفور استفاده می شود که به اصالت گلیم ها صدمات جبران ناپذیری وارد کرده است.
عشایر و بافندگان گلیم محدودیتی در اندازه گلیم ندارند و با توجه به نیاز خود گلیم را در اندازه های کوچک یا بزرگ تر می بافته اند.
نقوش گلیم
گلیم با توجه به فرهنگ و منطقه ای که در آن بافته میشود دارای انواع طرح های مختلف می باشد. معمولا نقوش گلیم به صورت هندسی بوده و دارای اشکال مختلفی مانند سه گوش، لوزی، شش گوش و چهار گوش است و برای زیباتر کردن آن از نقوش سنتی و اصیل ایرانی مانند شکل گیاهان، حیوانات، گل و بوته و ترمه استفاده می‌شده است.
بافت گلیم که به دو صورت پود گذاری و پود پیچی انجام میشود در چندین مرحله صورت می‌گیرد.
چله کشی
بستن چوب کوجی
ثابت کردن چله ها
زنجیر بافی
تور عشایر شیدرخ
انواع گلیم :
ساده بافت: این نوع گلیم دارای یک رو می باشد که از روی نقشه های از پیش تعیین شده بافته نمی‌شود و با اشکال هندسی تزئین می‌شوند.
نقش برجسته: زمینه این نوع گلیم ساده است و طرح ها به صورت برجسته روی آن قرار می‌گیرند.
ورنی: این نوع گلیم بدون پرز بوده و یک رو بیشتر ندارد. بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط هنرمندان انجام می‌گیرد. این نوع گلیم که قدمتی بیشتر از انواع دیگر دارد در اصل متعلق به آذربایجان می باشد. هنوز هم بهترین گلیم ورنی توسط ایل شاهسون بافته میشود.
ابزار بافت گلیم:
دار: به دو صورت عمودی یا ایستاده و افقی یا خوابیده می باشد. عشایر کوچ نشین بخاطر حمل راحت و به دلیل جابجایی های مداوم از بافت افقی استفاده میکنند اما در مناطق روستایی و یکجا نشین بافت عمودی متداول تر است.
دفتین: از جنس آهن است و از ده تیغه آهنی به طول 20 سانتی متر تشکیل شده است که با عبور دادن آن از لابه لای تار و پود ها و ضربه زدن به آنها باعث استحکام بیشتر گلیم میشود.
قیچی: برای چیدن پرزهای اضافه از روی گلیم به کار می‌رود.
تور روستاگردی شیدرخ
مراحل بافت گلیم
نخستین مرحله بافت گلیم چله کشی است. برای این منظور بعد از انتخاب دار، ابتدا دو رشته طناب با فواصل دلخواه به موازات زیر دار دستگاه گلیم بافی بسته می شود که در اصطلاح چله کشی با عنوان زه دار مورد استفاده قرار می گیرد. سپس سر نخ پنبه ای که دارای ظرافت یا ضخامت مورد نظر بوده و قبلا به صورت گلوله در آمده به منتها الیه سمت راست یا چپ زیر دار گره داده می شود. انگاه گلوله نخ را از پشت اولین زه دار و از جلوی دومین زه دار عبور داده و از روی سر دار به پشت می برند و از زیر دار خارج می کنند.
بعد از چله کشی نوبت به بستن کوجی می شود که قطعه چوبی استوانه ای شکل به قطر تقریبا چهار سانتی متر و طولی معادل عرض گلیم بافی است.
عمب زنجیر بافی در قبل از بافت گلیم صورت می گیرد و به بافنده امکان می دهد تا عمل بافت با سرعت بیشتری صورت گیرد. بعد از پایان چله کشی لازم است ترتیبی انجام گردد که چله های دوانده شده در جای خود ثابت بمانند. زیرا در حین بافت به دلیل آنکه برای ایجاد تراکم در بافت و بیشتر فشرده شدن پودها بر قسمت بافته شده ضربه وارد می شود و معمولا بر اساس طرح، ضربات دفتین فقط بر چند چله وارد می آید و موجب اشکالاتی خواهد شد. یکی از روش های معمول جهت پیشگیری از بروز این اشکال این است که روی این چله ها مقداری چسب مالیده می شود تا چله ها نتوانند حرکت کنند.
تور بانوان شیدرخ
نکات مهم در مورد مرغوبیت گلیم:
مهمترین مسئله در کیفیت گلیم ثبات رنگ آن است. برای اطمینان پیدا کردن در مورد رنگ آن باید یک پارچه سفید را خیس کرده و روی رنگ ها کشید. اگر پارچه سفید رنگی شد نشان از بی کیفیت بودن آن هاست.
تعداد پود های بیشتر و متراکم تر
سبک تر بودن وزین گلیم
در محل تغییر رنگ، خامه ها باید کاملا در هم تنیده و زنجیر شده باشند.
از آنجایی که گلیم متاثر از حالات روحي بافنده آن است و معمولا نقشه ای از پیش تعیین شده ندارد باعث ایجاد عدم هماهنگی و ناموزنی در طرح و اشکال آن میشود که این خود نشان از کیفیت بسیار بالای آن دارد.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
سیاه چادر چیست؟
کاشی هفت رنگ را می شناسید؟
از فرش بافی عشایر قشقایی چه می دانید؟
