جشن تیرگان
یکی از جشن های باستانی ایران زمین، جشن تیرگان و مصادف با 13 تیرماه است. در این مطلب از شیدرخ تراول قصد داریم این جشن باستانی و مهم را به شما معرفی کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
تماس با کارشناسان تور
جشن تیرگان چیست؟
در ایران باستان جشن و شادی کردن اهمیت ویژه ای داشته و گاهشمار باستان پر بوده از جشنها و مراسمی که هر کدام با هدفی مشخص به بهانه دور هم بودن و شاد بودن برگزار می شد. یکی از این جشن های باستانی، جشن تیرگان است که برای گرامی داشت تیشتر(ستاره باران آور در فرهنگ ایرانی) در روز تیر( روز سیزدهم) از ماه برگزار می گردد. این روز همچنین روز کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز البرز است. در واقع آغاز این جشن فرخنده 13 تیر است و به مدت 9 روز ادامه دارد.
تاریخچه و فلسفه جشن تیرگان
درباره این جشن باستانی دو روایت جالب وجود دارد:
روایت اول:
میان ایرانیان و تورانیان سالها جنگ و ستیز بود، در نبرد میان افراسیاب و منوچهر شاه ایران، سپاه ایران شکست سختی خورد که این واقعه در روز اول تیرماه اتفاق افتاد. سپاه ایران در مازندران به تنگنا افتاد سرانجام دو سوی نبرد به سازش درآمدند و برای آنکه مرز دو کشور مشخص شود و جنگ از بین برود، پذیرفتند از مازندران تیری به سمت خاور پرتاب کنند و هرجا تیر فرود آمد، همان جا مرز بین دو کشور باشد و هیچ یک از دو کشور از آن فراتر نروند تا در این گفتگو بودند، فرشته زمین اسفندیارمذ پدیدار شد و فرمان داد تیر و کمان آوردند.
آرش در میان ایرانیان بزرگترین کماندار بود و تیر را دورتر از همه پرتاب می کرد. فرشته زمین به آرش گفت تا کمان بردارد و تیر را پرتاب کند. آرش تیر و کمان برداشت و بر بلندای کوه دماوند برآمد و به نیروی خداداد تیر را رها کرد و خود بی جان بر زمین افتاد. تیر از بامداد تا نیمروز در آسمان می رفت تا در کنار رود جیهون بر تنه درخت گردوی نشست. آن جا را مرز ایران و توران اعلام کردند و هرسال به یاد آن جشن گرفتند.
روایت دوم: روایت دوم مربوط به فرشته باران یا تیشتر می باشد و نبرد میان نیکی و بدی، تیشتر فرشته باران است که در ده روز اول ماه بصورت جوانی پانزده ساله در می آید و در ده روز دوم بصورت گاوی نر و در ده روز سوم بصورت اسب در می آید. تیشتر به شکل اسب زیبای سفید به دریای کیهانی فرو رفت و آنجا با دیو خشکسالی(ایوش) که به شکل اسب سیاهی بود روبرو شد. این دو به مدت سه شبانه روز با یکدیگر نبرد کردند و تیشر در این نبرد شکست خورد و به نزد خدای بزرگ آمد و از او یاری و مدد می جوید. این بار به خواست و قدرت پروردگار بر اهریمن خشکسالی پیروز می گردد و آب ها توانستند بی مانع به مزارع و چراگاه ها جاری می شوند. باد ابرهای باران زا را که از دریای کیهانی بر می خاستند، به این سو و آن سو می راند و باران های زندگی بخش بر هفت اقلیم زمین فرو ریخت و به مناسبت پیروزی، ایرانیان این روز را جشن می گیرند.
آیین های مخصوص جشن تیرگان
پاشیدن آب بر روی یکدیگر: جشن تیرگان در کنار آب ها، همراه با مراسمی در ارتباط با آب، آب پاشی کردن و آرزوی بارش باران در سال پیش رو انجام می گیرد. از گذشته های دور آب به عنوان نماد روشنایی به حساب می آمد و مردم بر این باور بودند که پاشیدن آب به یکدیگر سلامتی و تندرستی را افزایش می دهد.
فال کوزه: یکی از آیین های جشن تیرگان فال کوزه یا چک و دوله است. روز قبل از جشن تیرگان، دوشیزه ای را برمی گزینند و کوزه سفالی سبز رنگ دهان گشادی که به آن دوله می گفتند را به او می دادند. این ظرف را از آب پاکیزه پر میکردند و یک دستمال سبز ابریشمی را برروی دهانه دوله می انداختند و آن را نزد کسانی می بردند که آرزویی در دل داشتند و می خواهند در مراسم چک دوله شرکت کنند. آنها جسم کوچکی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر و سکه .....را در آب دوله می ریختند. سپس دختر دوله را به زیر درختی همیشه سبز چون سرو یا مورد می برد و در آنجا می گذارد. در رز جشن تیرگان و پس از مراسم آبپاشی همه کسانی که در ظرف جسمی انداختند و آرزویی داشتند، در جایی جمع می شوند و دختر دوله را از زیر درخت بیرون می آورد. در این فالگیری بیشتر بانوان شرکت می کنند. آنها با صدای بلند شعر میخوانند و یکی از اجسام درون کوزه را در می آورد.
دستبند تیر و باد: در آغاز جشن بعد از خوردن شیرینی، بندی به نام تیر و باد که از 7 ریسمان به 7 رنگ متفاوت بافته شده است به دست می بندند و در باد این بند را باز کرده و در جای بلند مانند پشت بام به باد می سپارند تا آرزوها و خواسته هایشان را به عنوان پیام رسان به همراه ببرد. این کار با خواندن شعر زیر انجام می شود: تیر برد باد بیا غم برو شادی بیا محنت برو روزی بیا خوشه مرواری بیا.
غذاهای مخصوص جشن تیرگان
از خوراکی هایی که به مناسبت جشن تیرگان آماده می شوند، می توان به انواع میوه و گندم پخته اشاره کرد. ابوریحان نوشته است که در روز جشن مردم لباس دهقانان و کشاورزان را می پوشیدند.
مراسم جشن تیرگان در چه شهرهایی برگزار می شود؟
مازندران: مردم مازندران این جشن را در روز 13 تیرماه برگزار می کنند که به آن تیرماه سیزده شو می گویند.
فراهان: جشن تیرگان هرساله در یکم تیرماه در فراهان برگزار می شود. این جشن به پاس برداشت گندم است و ریشه در باورهای مردم آن زمان تاکنون دارد.
کرمان: زرتشتیان کرمان به این جشن تیر و جشن می گویند.
زرتشتیان ایران در شهرهایی چون تهران، کرج، مارلیک، یزد، اردکان، کرمان، بم، شیراز، اهواز و ..... مراسم تیرگان را برگزار می کردند.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز
جشن خردادگان
درباره زورخانه و فرهنگ پهلوانی چه می دانید؟
